ماده ۳۴۶ قانون مدنی

ماده ۳۴۶ قانون مدنی: عقد بیع باید مقرون به رضای طرفین باشد و عقد مکره نافذ نیست.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۳۴۵ قانون مدنی

توضیح واژگان

• «بیع» در ماده ۳۴۶ قانون مدنی، یعنی خرید و فروش، یا معامله مالی با مال دیگر.

• «رضا»، یعنی اشتیاق به ایجاد نمودن.

مطالعات تطبیقی

• به موجب ماده ۱۱۱۲ قانون مدنی فرانسه، در اکراه، تهدید باید قابل ملاحظه باشد.
• دادگاههای فرانسه، در رابطه با تأثیر تهدید در مکره، نظریه شخصی را برگزیده اند؛ یعنی خصوصیات فردی شخص، اعم از قدرت، موقعیت اجتماعی، سن و … را مدنظر قرار می‌دهند.

نکات تفسیری دکترین ماده ۳۴۶ قانون مدنی

جهت تحقق اکراه، وجود تهدیدی که علی‌رغم فقدان رضایت مکره، او را وادار به انشای عقد می‌نماید؛ ضروری است، لذا تا زمانی که عمل اکراه کننده، تهدید آمیز نباشد؛ نمی‌توان مدعی شد که خطری، متوجه مکرَه است. خطر مزبور، ممکن است به‌طور مستقیم، معطوف به جان، مال، یا عِرض (آبرو) اکراه شونده باشد، یا ممکن است مستقیماً، یکی از بستگان مکرَه را محور هدف خود قرار دهد، البته تأثیر اکراه در اشخاص مختلف، با توجه به ویژگی‌های جسمی و روحی آنان، متفاوت است.

همچنین تهدید در اکراه باید واقعی بوده یا اینکه مکرَه، به خلاف واقع بودن آن جاهل باشد.

ضمانت اجرای اکراه، عدم نفوذ معامله است؛ زیرا اکراه از عیوب اراده محسوب می‌گردد، چه از سوی طرف معامله باشد و چه از سوی ثالث، صرف نظر از اینکه شخصی که تهدید، به نفع او صورت پذیرفته؛ از وقوع اکراه نسبت به طرف مقابل خود، مطلع باشد یا نه، در واقع ترسی که در اکراه شونده به وجود آید و او را وادار به انعقاد قراردادِ موردِ نظرِ اکراه‌کننده نماید؛ منجر به عدم نفوذ آن معامله می‌گردد؛ حتی اگر خوف شخص، ناشی از ضعف نفس او باشد.

معاملات مکره، غیرنافذ دانسته شده تا زمانی که حالت کره از بین برود تا معلوم گردد که آیا مکره تصمیم به تنفیذ عقد مزبور دارد یا نه؟ در صورت تنفیذ، یک عقد کامل و اساسی تحقق می‌یابد، بنابراین عقدی که در نتیجه اکراه به وجود می‌آید؛ وجود خارجی دارد؛ اما تا زمانی که مورد تنفیذ مکره قرار نگیرد؛ اثری بر آن مترتب نمی‌گردد، البته به نظر یکی از حقوقدانان، معامله ای که بر اثر ترس از تهدید انشاء گردد؛ باطل است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۳۴۶ قانون مدنی

1. عقد بیع باید با رضایت طرفین صورت گیرد.
2. عدم رضا و اجبار یکی از طرفین، باعث نافذ نبودن عقد بیع می‌شود.
3. برای صحت قرارداد بیع، رضایت حقیقی طرفین ضروری است.
4. عقدی که تحت اجبار یا اکراه منعقد شود، از نظر قانونی معتبر نیست.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• به دلالت کتاب و سنت، معامله اکراهی باطل است.

سوابق فقهی

• به دلیل اینکه مکره، قصد معنی لفظ را ندارد، اراده واقعی او با اراده ظاهری اش قابل تطبیق نیست، در واقع وی از رضایت و طیب نفس برخوردار نبوده و چنین عقدی، زمانی نافذ می‌گردد که پس از خروج از حالت کره، به عقد مزبور رضایت دهد.

رویه‌های قضایی

• به موجب دادنامه شماره ۱۹۶۹ مورخه ۱۳۲۹/۱۲/۲۲ شعبه ۶ دیوان عالی کشور، عدم نفوذ معامله کرهی، به معنای بطلان آن نبوده و پس از زوال اکراه و امضای عقد توسط مکره، معامله مزبور نافذ خواهد بود.