ماده ۳۰۹ قانون مدنی

ماده ۳۰۹ قانون مدنی: هرگاه شخصی مالک را از تصرف در مال خود مانع شود بدون آن که خود او تسلط بر آن مال پیدا کند غاصب محسوب نمی‌شود لیکن در صورت اتلاف یا تسبیب ضامن خواهد بود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۳۰۸ قانون مدنی

توضیح واژگان

«تصرف» در ماده ۳۰۹ قانون مدنی، به این معناست که مالی در اختیار شخصی بوده و وی بتواند نسبت به آن، در حدود مقررات قانونی، یا به نحو عدوان، اتخاذ تصمیم نماید.

نکات تفسیری دکترین ماده ۳۰۹ قانون مدنی

منظور از مالک در ماده ۳۰۹ قانون مدنی، اعم است از مالک عین و منفعت.

چنانچه شخصی، مانع نگهداری مالک از مال خود گردیده و بر اثر ممانعت او، ضرری به صاحب مال وارد آید؛ در این صورت وی ضامن جبران خسارات وارد شده‌ است، بنابراین اگر در مدتی که شخصی را از تصرف در ملک خود منع نموده‌اند؛ مال مزبور تلف گردیده؛ و تلف، از نظر عرف، مستند به شخصی باشد که مانع تصرف مالک گردیده؛ در این صورت وی ضامن است، نظیر موردی که شخصی، مانع نگهداری مالک از گوسفندان خود گردیده؛ و بر اثر ممانعت او، دام توسط درندگان، تلف شود، زیرا در واقع وی غاصب بوده و به همین دلیل ضامن است.

با توجه به اینکه استیلا بر مال غیر به نحو عدوان، رکن غصب محسوب می‌گردد؛ صرف منع مالک از تصرف در ملک خود را نمی‌توان موجب تحقق غصب و به تبع آن ایجاد ضمان ید دانست، لذا اگر در مدتی که شخصی مالک را از تصرف در ملک خود منع نموده؛ مال مزبور در نتیجه حوادث قهری و غیرارادی، نظیر زلزله تلف گردد؛ چنانچه خود مالک نیز، در فرض استیلا بر مال خود نمی‌توانست از وقوع ضرر جلوگیری نماید؛ در این صورت وجود ضمان ید منتفی است.

نکات توضیحی ماده ۳۰۹ قانون مدنی

به صرف اینکه شخصی مالک را از تصرف در مال خود منع نماید؛ نمی‌توان حکم به تحقق غصب و ضمان نمود؛ مگر اینکه ممانعت وی، ملازمه با استیلا بر مال دیگری داشته باشد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۳۰۹ قانون مدنی

1. اگر شخصی مالک را از تصرف در مال خود منع کند ولی خود بر مال تسلط نیابد، غاصب محسوب نمی‌شود.
2. تسلط نیافتن بر مال توسط شخص بازدارنده، شرط غاصب محسوب نشدن اوست.
3. در صورت اتلاف یا تسبیب نسبت به مال مورد نظر، شخص بازدارنده ضامن خواهد بود.
4. ضمانت وابسته به وقوع اتلاف یا تسبیب است، حتی اگر شخص غاصب محسوب نشود.
5. مانع شدن از تصرف مالک در مال خود به‌تنهایی موجب غصبی بودن نمی‌شود.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

• به صرف اینکه شخصی مالک را از تصرف در مال خود منع نماید؛ تلف، تخریب یا تنزل قیمت آن مال را نمی‌توان دال بر ضمان شخص ممانعت کننده دانست، مگر اینکه زیان، مستند به او باشد؛ نظیر موردی که شخصی، مانع نگهداری مالک از گوسفند ضعیف خود گردیده؛ و در نتیجه، آن حیوان، طعمه درندگان شود.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره اعلام فسخ بیع با استناد به چند خیار (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۰۰۱۳۸۴)

مصادیق و نمونه ها

• هرگاه شخصی، مالک را از تصرف در مال خود مانع شود؛ بدون آن که خود او تسلط بر آن مال پیدا کند؛ و در نتیجه منع او، از قیمت مال کاسته شود؛ در این صورت چون تلف و تصرفی از سوی وی رخ نداده؛ ضمانی هم وجود ندارد.

• بیرون راندن مال از منزل خود و قرار دادن کلید خانه در گاوصندوق آهنی، و نیز به کارگماردن محافظ، جهت جلوگیری از ورود صاحب مزرعه به زمین خویش که ملازمه با سلطه بر مال دارد؛ غصب محسوب می‌گردد.

مقالات مرتبط

• جنبه های تنبیهی مسؤلیت ناشی از غصب