ماده ۱۳۸ قانون مدنی

ماده ۱۳۸ قانون مدنی: حریم چشمه و قنات از هر طرف در زمین رخوه (۵۰۰) گز و در زمین سخت (۲۵۰) گز است لیکن اگر مقادیر مذکوره در این ماده و مادهٔ قبل برای جلوگیری از ضرر کافی نباشد به اندازه‌ای که برای دفع ضرر کافی باشد به آن افزوده می‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

ماده ۱۳۷ قانون مدنی ماده ۱۳۹ قانون مدنی قانون توزیع عادلانه آب

توضیح واژگان

به جویی با مجرای تنگ که در روی زمین یا زیر آن، برای عبور آب کنده می‌شود، «قنات» گویند.

به اماکن نزدیک هر چیز و جایی که بهره‌وری کامل عموم از آن مکان، مورد نیاز باشد، «حریم» گویند.

نکات تفسیری دکترین ماده 138 قانون مدنی

مقادیر مندرج در این ماده، اماره ایجاد ضرر بوده و خلاف آن، قابل اثبات است. به موجب قانون توزیع عادلانه آب، تشخیص حریم چاه، قنات و مجرا، با وزارت نیرو است.

به نظر برخی از حقوقدانان، در جمع بین قانون توزیع عادلانه آب و قانون مدنی، باید متذکر شد که امارات مندرج در این ماده، به قوت خود باقی بوده لیکن اثبات آن با وزارت نیرو است. و به نظر برخی دیگر، تبصره ماده ۳۸ قانون توزیع عادلانه آب، ناسخ این ماده از قانون مدنی است؛ و تشخیص حریم چاه، با وزارت نیرو است. و همچنین به عقیده بعضی از حقوقدانان، با تصویب ماده ۱۷ قانون توزیع عادلانه آب، دیگر، مقادیر مندرج در قانون مدنی، جهت رعایت حریم چاه دیگران، لازم الرعایه نبوده و دادگاه‌ها باید مطابق قانون لاحق عمل نمایند.

مقادیر مندرج در این ماده، اماره قانونی نسبی بوده و اثبات خلاف آن، ممکن است. بنابراین می‌توان بر مقدار حریم قانونی افزود.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

با استناد به روایتی از امام حسن عسکری، فاصله بین دو قنات، باید طوری باشد که به هیچ‌یک از مالکین قنات‌ها، زیانی وارد نگردد.

بنا بر قول مشهور فقها، حریم قنات، در زمین سست ۵۰۰ گز و در زمین سخت ۱۰۰۰ گز است.

سوابق و مستندات فقهی

تشخیص زیان بار بودن یا نبودن چاه، با اهل خبره است؛ لیکن اگر حفر چاه در ملک شخصی، موجب تضرر دیگران نگردد، مانعی ندارد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 138 قانون مدنی

1. حریم چشمه و قنات در زمین‌های رخوه بیشتر از زمین‌های سخت است.
2. در زمین رخوه، حریم ۵۰۰ گز تعیین شده است.
3. در زمین سخت، حریم ۲۵۰ گز تعیین شده است.
4. امکان افزایش این حریم برای جلوگیری از ضرر وجود دارد.
5. معیار افزایش حریم، میزان کافی بودن آن برای دفع ضرر است.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره ۷۵۸/۱۴ مورخه ۲۰/۱۱/۱۳۷۰ شعبه ۱۴ دیوان عالی کشور، اگر صدور پروانه چاه، به حقوق اشخاصی که در آن مکان، دارای شاخه آبدهی هستند، زیان وارد آورد؛ چنین پروانه ای، قابل ابطال است.

به موجب نظریه مشورتی شماره ۷۰۰۶/۷ مورخه ۱۱/۱۱/۱۳۸۲ اداره حقوقی قوه قضاییه، بین مواد ۱۳۷ و ۱۳۸ قانون مدنی، با تبصره ماده ۱۷ قانون توزیع عادلانه آب، تعارضی وجود ندارد، چرا که مواد مذکور در قانون مدنی، درصدد تعیین حریم هستند، ولی به موجب تبصره ماده ۱۷ قانون یادشده، در صورت بروز اختلاف بین مالکان املاک مجاور، دادگاه صالح، با کارشناسی وزارت نیرو، حکم قضیه را روشن خواهد نمود.

به موجب دادنامه شماره ۲۹۰۳ مورخه ۲۳/۹/۱۳۲۱ شعبه ۱ دیوان عالی کشور، مقادیر مندرج در ماده ۱۳۸ قانون مدنی، اماره ضرر بوده و در این باره، نیازی به نظر کارشناس نیست؛ مگر از نظر تعیین مسافت یا تشخیص رخوه و سخت بودن زمین.

مقالات مرتبط

• تأثیر حقوق بشر مبتنی بر کرامت اجتماعی در حقوق قراردادها در حقوق ایران و رویه قضایی اروپایی