ماده ۱۴۹ قانون مدنی

ماده ۱۴۹ قانون مدنی: هر گاه کسی به قصد حیازت میاه مباحه، نهر یا مجری احداث کند آب مباحی که در نهر یا مجرای مزبور وارد شود ملک صاحب مجری است و بدون اذن مالک نمی‌توان از آن نهری جدا کرد یا زمینی مشروب نمود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۴۸ قانون مدنی
• ماده ۱۵۰ قانون مدنی

• اصل ۴۵ قانون اساسی
• ماده ۱ قانون توزیع عادلانه آب

مطالعات تطبیقی

• برابر ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی فرانسه اسباب ایجاد تعهدات عبارتند از اعمال حقوقی، وقایع حقوقی و قانون، برخلاف کد ناپلئون که این اسباب عبارت بود از؛ عقد، شبه عقد، جرم، شبه جرم و قانون.

نکات تفسیری دکترین ماده ۱۴۹ قانون مدنی

ایجاد نهر و مجرا و جاری نمودن آب مباح در آن، سبب تملک آبهای مباح می‌گردد. قانون مدنی، در رابطه با چگونگی حیازت آبهای مباح، شرکت در حیازت و تمتع از آب مشترک و نحوه استیفا از نهرهای مباح، مقرراتی را وضع نموده‌ است، البته به موجب اصل ۴۵ قانون اساسی و ماده ۱ قانون توزیع عادلانه آب، آب‌های جاری در منابع طبیعی، در زمره اموال عمومی محسوب گردیده و در اختیار حکومت اسلامی قرار داشته و باید برابر با مصالح عمومی، مورد تمتع واقع شود و مسئولیت حفظ، استیفا، و نظارت بر بهره‌برداری از آنها، با دولت است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۱۴۹ قانون مدنی

1. هدف از احداث نهر یا مجری باید حیازت میاه مباحه باشد.
2. آب مباحی که وارد نهر یا مجری احداثی شود، ملک صاحب نهر یا مجری می‌شود.
3. برای جدا کردن نهر جدید یا آبیاری زمین از نهر یا مجری احداث‌شده، نیاز به اجازه مالک نهر است.
4. نهر یا مجری احداث شده باید به صورت قانونی و با قصد مشخص ساخته شده باشد تا مالکیت آب را به همراه داشته باشد.
5. استفاده بدون اجازه از آب نهر یا مجری دیگران نقض حقوق مالکیت محسوب می‌شود.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

• اگر شخصی، در ملک خود، نهری را ایجاد نماید؛ مالک آبی می‌گردد که در آن نهر، جاری خواهد شد، و حتی حق فروش آب آن نهر را نیز دارد.
• احداث نهر در ملک خود در صورتی صحیح است که با حقوق دیگران، تعارض نداشته باشد.

رویه‌های قضایی

• به موجب دادنامه شماره ۳۳۰۵ مورخه ۱۳۱۹/۱۰/۴ دیوان عالی کشور، اگر شخصی در ملک خود، نهری را ایجاد نماید؛ مالک آبی می‌گردد که در آن نهر، جاری می‌گردد و نسبت به ربودن آب نهر مزبور، احکام سرقت مُجری خواهد بود.

انتقادات

ماده ۱۴۹ قانون مدنی، از جهت اینکه احداث نهر در ملک شخصی را منوط به عدم اضرار به حقوق دیگران ننموده؛ ناقص است.

مصادیق و نمونه‌ها

• اگر شخصی در اراضی موات، نهری را احداث نماید، هم مالک نهر مزبور گردیده و هم مالک آبی که وارد آن می‌گردد.

مقالات مرتبط

• تأملی بر چالش‌های حقوقی مالکیت آب در حوضـۀ زاینده‌رود از منظر حقوق عمومی
• حقوق مالکیت چاه‌های آب؛ عرصه تحول از حقوق خصوصی به حقوق عمومی
• مالکیت نفت در قراردادهای نفتی بین‌المللی از منظر حقوق خصوصی
• چالش‌های فقهی و حقوقی حقابه در آبهای عمومی
• بررسی نظام حقوقی حاکم بر منابع آب در ایران
• ملاک تمییز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی