ماده ۱۴۱ قانون مدنی

ماده ۱۴۱ قانون مدنی: مراد از احیای زمین آن است که اراضی موات و مباحه را به وسیلهٔ عملیاتی که در عرف، آباد کردن محسوب است از قبیل زراعت، درختکاری، بنا ساختن و غیره قابل استفاده نمایند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۴۰ قانون مدنی
• ماده ۱۴۲ قانون مدنی

• اصل ۴۵ قانون اساسی

• قانون زمین شهری مصوب ۱۳۶۶

• قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب ۱۳۶۵

• ماده ۱۲ قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران

توضیح واژگان

اراضی موات در اصطلاح دارای چندین معنا است:

الف: به زمین‌هایی که سابقه مالکیت خصوصی آنها، مجهول است و در حال حاضر، بدون کشت بوده و مالکی ندارد.

ب: آن دسته از اراضی که فاقد سابقه بهره‌برداری بوده و به صورت طبیعی باقی مانده‌است.

پ: زمینی که به جهت بی آبی، پرآبی یا به دلایلی دیگر، معطل افتاده و از آن نمی‌توان بهره برد.

نکات تفسیری دکترین ماده ۱۴۱ قانون مدنی

احیای اراضی موات، ایقاع است. با توجه به اینکه احیای اراضی موات، عملی حقوقی است؛ بدون وجود قصد تملک، مالکیت ایجاد نمی‌گردد؛ بنابراین نمی‌توان مسافری را که به نیت تهیه آذوقه چند روز خود، در قسمتی از زمین مواتی، سبزی کشت می‌کند؛ بدون اینکه قصد تملک آن را داشته باشد؛ مالک زمین مزبور دانست.

نحوه احیای اراضی موات، تابع هدف احیا کننده است، اما با تردید در احیا، نمی‌توان حکم به احیای اراضی موات نمود، مانند تحجیر که احیا محسوب نمی‌گردد، با این وجود در اراضی مواتی که حق تحجیر، به وجود آمده، احیا توسط اشخاصی غیر از مُحجِّر، امکان ندارد.

در رابطه با احیای اراضی موات توسط شرکت نفت، به موجب ماده ۱۲ اساسنامه شرکت نفت، رعایت مواد ۱۴۱ به بعد قانون مدنی، الزامی است.

گفتنی است با استناد به اصل ۴۵ قانون اساسی، امروزه اراضی موات، به دولت تعلق داشته و احیای آنها، دیگر از اسباب تملک به‌شمار نمی‌آید و تنها دولت است که می‌تواند اراضی مزبور را برابر با مقررات مربوطه به اشخاص عمومی یا خصوصی واگذار نماید.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۱۴۱ قانون مدنی

1. احیای زمین به معنای آباد کردن اراضی موات و مباحه است.
2. عملیات احیای زمین شامل اقداماتی است که در عرف به عنوان آباد کردن شناخته می‌شوند.
3. زراعت، درختکاری و بنا ساختن از جمله عملیات احیای زمین محسوب می‌شوند.
4. هدف از احیا، قابل استفاده کردن زمین‌های موات و مباحه است.
5. اراضی موات به معنی زمین‌های بایر و غیرقابل استفاده بوده که نیاز به احیا دارند.
6. اراضی مباحه به معنای زمین‌هایی است که هنوز تحت مالکیت خاصی نیستند و می‌توان آن‌ها را احیا کرد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• با استناد به روایتی از امام صادق، احیاکننده اراضی موات بلاصاحب، مالک آن زمین محسوب می‌گردد.

• با استناد به روایتی از امام باقر، احیاکننده اراضی موات، مالک آن زمین محسوب می‌گردد.

• به دلالت اجماع، احیاکننده اراضی موات، مالک آن زمین محسوب می‌گردد.

سوابق فقهی

• اگر اراضی موات، از طریق هبه، بیع یا عمران، به کسی منتقل گردیده باشد، توسط اشخاص دیگر، قابل احیا نمی‌باشد.

• زمینی که یک بار احیا گردیده و سپس مالک، آن را رها نموده و دوباره به صورت موات درآمده باشد؛ قابل احیای مجدد توسط اشخاص دیگر نیست، در مقابل، انتقاد نموده اند که چنین زمینی را دوباره می‌توان از طریق احیا، تملک نمود، بنا بر نظر مشهور فقها، زمینی که یک بار احیا گردیده و سپس مالک آن را رها نموده و دوباره به صورت موات درآمده باشد، قابل احیای مجدد توسط اشخاصی غیر از ورثه احیاکننده نیست.

• طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: امور مربوط به اراضی موات، با دولت اسلامی است.

انتقادات

• مصلحت کشور و مردم، در عصر حاضر، اعتباری برای مقررات احیا در قانون مدنی قائل نیست.

• قانونگذار در ماده ۱۴۱ قانون مدنی، مصادیقی را برای احیای اراضی موات ذکر نموده، در حالی که احیا، با اعمالی جزئی تر نیز صورت می‌پذیرد، نظیر جمع‌آوری بوته‌ها از اراضی جنگلی، به منظور آماده نمودن زمین برای زراعت.

مصادیق و نمونه‌ها

• ریختن مصالح ساختمانی در زمین موات یا حفر چاه در آن، احیاء محسوب نمی‌گردد.

مقالات مرتبط

• کاربرد هرمنوتیک در حل تعارض متن قوانین در ایران
• پرداخت دِین دیگری از روی ناچاری
• بازاندیشی در احکام مربوط به اموال مباح بر مبنای تحول نظریۀ مالکیت خصوصی
• آثار تفکیک امور حکمی از امور موضوعی در دادرسی اسلامی
• آیین رسیدگی کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری