ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی

ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی: اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می‌تواند مسکن علی‌حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه‌ی ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده‌ی شوهر خواهد بود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

خوف ضرر، یعنی قوی بودن احتمال ورود زیان.

خوف را، به معنای علم دانسته اند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

حق تعیین مسکن مشترک توسط زوج، مطلق نبوده؛ و درصورت تعدی وی از حق خود؛ زوجه می تواند مسکنی علی حده، برگزیند. و به نظر برخی از حقوقدانان، اگر بودن زن با شوهر در یک منزل، متضمن خوف ضرر بدنی، یا مالی و یا شرافتی برای زن باشد؛ زن می‌تواند بدون کسب اذن دادگاه، مسکن علی‌حده اختیار کند. و به نظر برخی دیگر، زن بدون اذن دادگاه، حتی درصورت اعتقاد به وجود ضرر در منزل مشترک، نمی تواند منزل علی حده اختیارنماید.

در اجرای مفاد این ماده، باید بین خوف عقلایی و خوف ناشی از ترس و به خاطر ضعف نفس و ...، تفکیک قائل شد.

مستندات فقهی

آیه 231 سوره بقره "... و لا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ..." دلالت بر تحریم ایجاد خوف ضرر برای زوجه دارد.

سوابق فقهی

اگر زندگی زن با زوج در یک منزل، موجب حرج وی باشد؛ می تواند مسکنی علی حده اختیار نماید. مگراینکه شوهر، اقدام به رفع حرج، از قبیل تهیه لوازم رفاهی و ... نماید.

رویه های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره 4286/7 مورخه 13/7/1387 اداره حقوقی قوه قضاییه، اگر زوجه منزل مشترک را ترک نموده؛ و نتواند خوف ضرر را، اثبات نماید؛ از نفقه محروم خواهدشد.
• به موجب رای دادگاه درباره ادعای حق حبس توسط زوجه با وجود زندگی مشترک زوجین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۶۰۱۸۹۵) زندگی مشترک زوجین و حتی هم بستری زوجین با یکدیگر که اقدام مقدماتی تمکین خاص محسوب می شود؛ در فرض دوشیزه بودن زوجه مسقط حق حبس وی نیست؛ زیرا در صورت شک، بقای حق حبس استصحاب می شود.

• رای دادگاه درباره اثر محکومیت کیفری زوج بر دعوی الزام به تمکین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۱۰۱۷۵۹)
• رای دادگاه درباره اثبات خوف ضرر جانی زوجه (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۲۶۰۱۰۶۸)
• رای دادگاه درباره اثر اتهام رابطه نامشروع به زوجه بر تکلیف وی به تمکین از زوج (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۲۹۸)
• رای دادگاه درباره ارزش اثباتی گواهی پزشکی قانونی (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۸۱۱)
• رای دادگاه درباره اثر اعتیاد زوج بر عدم تمکین زوجه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۱۰۱۸۲۰)
• رای دادگاه درباره اثر اعتیاد زوج در دعوی الزام زوجه به تمکین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۷۰۱۶۸۴)
• رای دادگاه درباره اثر الزام به تمکین بر نشوز و تاثیر حکم الزام به تمکین بر نفقه (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۴۷۰۰۴۹۹)

مذاکرات تصویب

یکی از نمایندگان مجلس، از احتمال سوءاستفاده زن، بدون وجود خوف عقلایی، و درنتیجه برگزیدن مسکن علی حده؛ و تحمیل مخارج سنگین به زوج، برای زمانی طولانی، احساس خطر نمود. وزیر عدلیه در مقابل اظهارات ایشان، متذکر شد که درصورت اثبات عدم صحت ادعای زوجه، وی ناشزه محسوب گردیده؛ و نفقه ندارد.

مقالات مرتبط

پیش‌بینی خشونت خانگی علیه زنان و راهکارهای اتخاذی بر مبنای آن

بررسی مبنا وحدودتکلیف انفاق همسر در حقوق ایران و انگلستان

تحلیل حقوقی جرم شناختی تاثیر پاندمی کووید ۱۹ بر خشونت خانگی (مورد مطالعه: زنان مشهد)

شرایط، قلمرو و آثار فقهی و حقوقی ریاست زوج در رابطه با زوجه