ماده ۱۶۴ قانون مدنی

تعریف اشیای پیداشده عبارت است از نشر و اعلان بر حسب مقررات شرعی به نحوی که بتوان گفت که عادتاً به اطلاع اهالی محل رسیده است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

به مکانی که لقطه، در آن یافت می گردد؛ بلد لقطه گویند.

پیشینه

پیش از اصلاح این ماده، مقتضیات زمانی و مکانی، به جای مقررات شرعی، ملاک تعریف لقطه شناخته شده بود.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

اجناس موضوع ماده 162 قانون مدنی، که ارزش آنها، به حد نصاب قانونی نمی رسد؛ در حکم اشیای مباحه بوده؛ و بدون نیاز به تشریفات خاص، قابل تملک می باشند. علاوه بر این اشیا، اموالی که در بیابان ها، و خرابه های عاری از سکنه، یافت می گردند نیز، بدون نیاز به تعریف، قابل تملک هستند. سایر اموال یافت شده؛ نیاز به تعریف دارند.

اموالی که ارزش آن، حداقل یک درهم است؛ به مدت یک سال از تاریخ یافت شده، باید توسط یابنده، حسب مقتضیات زمانی و مکانی تعریف گردد.

در تعریف، رعایت مقررات شغلی و عرف خاص، ضروری است. به عنوان نمونه، راننده تاکسی، باید مال یافت شده در ماشین خود را، به واحد مربوطه در تاکسیرانی تحویل دهد؛ نه اینکه خود او، به تعریف آن بپردازد.

تعریف لقطه، در محل پیدا شدن مال، صورت می پذیرد.

تعریف لقطه، تکلیف یابنده آن است؛ هرچند وی، قصد تملک مال را نداشته؛ و بخواهد آن را، صدقه داده؛ یا اینکه نزد خود، به امانت نگهدارد.

تکلیف تعریف لقطه، تا قبل از گذشت مدت یک سال، از عهده یابنده آن، ساقط نخواهد شد؛ خواه تعلل او در تعریف، با عذر باشد؛ خواه بدون عذر.

تعریف لقطه، باید به صورت متوالی، در طول یک سال استمرار داشته باشد.

تعریف لقطه، قابل نیابت به وکیل و یا اجیر است.

تعریف لقطه، باید در مجامع عمومی صورت پذیرد.

جهت تعریف لقطه، ذکر جزئیات مال، باید توسط مدعی مالکیت صورت گیرد؛ و اگر اظهارات وی صحیح بود؛ یابنده، مکلف به تحویل مال مزبور به همان شخص می گردد.

اگر شخصی، مالی را پیدا نموده؛ و سپس مفقود گردد؛ شخصی که دوباره مال  مزبور را، پیدا می کند؛ بدون نیاز به تعریف، مکلف به تحویل آن به یابنده قبلی است؛ مگراینکه او را نشناسد؛ که دراینصورت یابنده دوم، باید تعریف را انجام دهد.

اگر یابنده مال، بیش از یک شخص باشند؛ همه آنان، مکلف به تعریف هستند.

اگر یابنده لقطه، مجنون یا صغیر باشد؛ تکالیف تعریف مال، و سایر وظایف قانونی، برعهده ولی و یا قیم وی خواهدبود.

اگر پس از تعریف در مدت قانونی آن، صاحب مال، پیدا نشده؛ و درنتیجه، یابنده، آن را تملک نماید؛ پس از مراجعه مالک، ملزم به تحویل شیئ مزبور به وی است. اما اگر یابنده، لقطه را صدقه داده باشد؛ دیگر نمی تواند عین آن را، از مسکین مطالبه نماید؛ لیکن خود او، ملزم به جبران است.

سوابق فقهی

اگر شخص، مالی را، به تصور اینکه متعلق به خود او است؛ از روی زمین بردارد؛ و بعد متوجه شود که شیئ مزبور، لقطه بوده است؛ چنین شخصی، مکلف به تعریف، و رعایت احکام مربوط به لقطه است.

اگر شخص، مالی را که پیدا نموده؛ از زمین برندارد؛ لیکن با پا جابجا نماید؛ و سپس آن را رها کند؛ دیگر مکلف به تعریف، و رعایت مقررات مربوط به لقطه نیست؛ زیرا جهت مسئولیت وی، استیلای ید شرط است.

یابنده اموالی که ارزش آن، حداقل یک درهم است؛ مکلف به جستجو و تحقیق، پیرامون صاحب مال می باشد.