ماده ۱۲۱۶ قانون مدنی

ماده ۱۲۱۶ قانون مدنی: هر گاه صغیر یا مجنون یا غیررشید باعث ضرر غیر شود ضامن است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

مجنون، در لغت، یعنی دیوانه. به کسی که نتواند نفع و ضرر، و حسن و قبح خود را، تشخیص دهد؛ مجنون گویند. و مجنون، کسی است که قوه درک او، با اختلال مواجه شده؛ و نتواند صحیح را از باطل تشخیص دهد.

جنون، در لغت یعنی پوشاندن و مخفی کردن.

پیشینه

به موجب ماده 164 قانون مدنی مصر، اشخاص ممیز، مسئول اعمال نامشروع خود هستند. و اگر شخص غیرممیز، موجب ورود زیان به غیر گردد؛ در صورتی که فاقد ضامن بوده؛ و یا مطالبه خسارت از شخص مسئول، متعذر باشد؛ دادگاه می تواند با لحاظ وضعیت طرفین، واردکننده ضرر را، محکوم به پرداخت خسارت نماید.

حقوق فرانسه، چند دهه بعد از تصویب قانون مدنی ایران، اصل مسئولیت صغار را، به رسمیت شناخت.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر صغیر ممیز، از باب اتلاف یا تسبیب، موجب ورود زیان به شخص دیگری گردد؛ به دلیل بهره مندی از قوه درک و تشخیص، خود او مسئول جبران خسارت مزبور بوده؛ و دیگر نمی توان کسانی را، که وظیفه نگهداری او را، بر عهده دارند؛ مسئول دانست. زیرا خود او، مباشر اقوی از سبب است.

به دلیل اینکه احکام مربوط به اطفال و مجانین، وضعی است؛ لذا مسئولیت مدنی آنان نیز، امکانپذیر است.

سفیه، عاقل بوده؛ و مسئول جبران خساراتی است که در نتیجه اعمال او، به دیگران وارد می گردد؛ ولی و قیم شخص غیررشید، فقط در امور مالی او، حق دخالت دارند.

اگر طفل ممیز، مباشر در اتلاف بوده باشد؛ خود او، مسئول جبران خسارت است. اما اگر او مال را، از باب تسبیب تلف نمود؛ فقط ملزم به جبران نیمی از زیان است.

سوابق فقهی

اگر محجور، موجب زیان غیر گردد؛ مسئول است؛ زیرا حجر او در امور فعلیه، رافع مسئولیت نبوده؛ بلکه عدم اهلیت در امور قولیه، نظیر عقود، که نیاز به صیغه و قصد و رضا دارند؛ مؤثر می باشد.

در مسئولیت مدنی، بلوغ و عقل، شرط نیست.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 818 مورخه 11/12/1371 شعبه 3 دیوان عالی کشور، مسئولیت عاقله، فقط محدود به یک مورد خاص قانونی می باشد. و جبران خساراتی که توسط محجورین، به دیگران وارد می گردد؛ با خود آنها است.

مصادیق و نمونه ها

اگر سفیه، در حال رانندگی با اتومبیل، موجب ورود زیان به اشخاص یا اموال آنان گردد؛ خود او ضامن است؛ نه ولی و قیم او. و اگر سفیه، مالک یک قلاده سگ بوده؛ و بر اثر تقصیر او، حیوان از دست او فرار نموده؛ و با حمله به یک شخصی، جراحاتی را به وی، وارد نموده باشد؛ خود سفیه مسئول جبران خسارت است.