ماده ۱۲۲۴ قانون مدنی

ماده ۱۲۲۴ قانون مدنی: حفظ و نظارت در اموال صغار و مجانین و اشخاص غیررشید مادام که برای آن‌ها قیم معین نشده به عهدهٔ مدعی‌العموم خواهد بود. طرز حفظ و نظارت مدعی‌العموم به موجب نظامنامهٔ وزارت عدلیه معین خواهد شد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

منظور از «قیم» در ماده ۱۲۲۴ قانون مدنی، کسی است که به سفارش دادستان، برای حمایت از محجور، و نگهداری از او، و اداره اموال وی تعیین می‌گردد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

دادستان به محض اطلاع از عدم اهلیت شخص، باید صورتی از اموال او تهیه نموده و از اتلاف و اسراف آنها ممانعت نماید؛ مثلاً آنها را برای نگهداری، به شخصی مطمئن سپرده؛ یا در محلی حفاظت نماید؛ تا پس از تعیین قیم، به وی بسپارد.

نکات توضیحی

حاکم شرع، ولی محجور محسوب می‌گردد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• به موجب آیه ۷۷ سوره کهف: فَانْطَلَقَا حَتَّی إِذَا أَتَیَا أَهْلَ قَرْیَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ یُضَیِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِیهَا جِدَارًا یُرِیدُ أَنْ یَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ قَالَ لَوْ شِئْتَ لَاتَّخَذْتَ عَلَیْهِ أَجْرًا»، دلالت بر تأیید مفاد ماده ۱۲۲۴ قانون مدنی، در مورد حمایت از محجورین توسط دادستان دارد.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۱۲۳۱/۷ مورخه ۱۳۸۳/۲/۲۸، حفظ و نظارت در اموال صغار و مجانین و اشخاص غیررشید، مادام که برای آن‌ها قیم معین نشده؛ به عهدهٔ مدعی‌العموم خواهد بود.

• به موجب دادنامه شماره ۳۱۱ مورخه ۱۳۲۳/۴/۱۵ شعبه ۳ دیوان عالی کشور، قبل از تعیین قیم برای محجور، دادستان باید از اموال او، حفاظت نماید، بنابراین دخالت در امور مالی محجور، توسط نماینده دادستان، اشکالی ندارد.

• به نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری بجنورد، اگر هیچ‌کس، حاضر به قبول قیمومت از محجور نگردد؛ دادستان تا زمان نصب قیم، وی را به مراکز نگهداری و درمان تحت نظر اداره سرپرستی، اعزام نموده؛ و دایره سرپرستی دادسرای عمومی، اموال او را تحت مراقبت قرار می‌دهد.

• به نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری چالوس، تا زمانی که برای محجوری که خود، یکی از وراث متوفی است؛ قیم تعیین نشده باشد؛ سایر ورثه نمی‌توانند بدون اذن دادستان، تصرفی در ترکه نمایند.

مذاکرات تصویب

یکی از نمایندگان مجلس، معتقد بود که اصطلاح «حفظ»، لزوم «نظارت» را هم در بر می گیرد؛ و دیگر نیازی به استعمال کلمه «نظارت» نیست، و نیز عبارت «مادام که برای آن‌ها قیم معین نشده»، ممکن است باعث ایجاد این شبهه گردد که قانونگذار، اختیارات دادستان را در مورد نظارت بر امور محجور، محدود به دوره خاصی نموده؛ و پس از تعیین قیم، وی دیگر صلاحیتی در این رابطه ندارد، در حالی که محدود نمودن حق نظارت دادستان، صحیح نیست، به همین دلیل نیز، بهتر است که اصطلاح نظارت، از ماده ۱۲۲۴ قانون مدنی حذف شود، وزیر عدلیه در پاسخ به پیشنهاد ایشان، بیان نمود که ابتدا، فقط بنا بود که لفظ «نظارت»، در این ماده به کار رود؛ اما یکی از همکاران، انتقاد نمود که ممکن است نظارت موضوع این ماده، با درجات پایین‌تر نظارت، مشتبه گردیده؛ و در عمل، منظور قانونگذار، تأمین نگردد؛ لذا تصمیم گرفته شد که به جای اصطلاح «نظارت»، عبارت «حفظ و نظارت» به کار رود.

نمایندگان مجلس، در رابطه با نحوه و حدود نظارت دادستان، موضوع این ماده، با توجه به اینکه ممکن است هنوز، عدم اهلیت شخص مظنون به حجر، در دادگاه اثبات نشده باشد؛ اختلاف نظر داشتند؛ به همین جهت، به توافق رسیدند که طرز حفظ و نظارت مدعی‌العموم، به موجب نظامنامهٔ وزارت عدلیه، معین گردد.

مصادیق و نمونه‌ها

• حفظ و نظارت در اموال معتادین به مواد مخدر، مادام که برای آن‌ها قیم معین نشده، به عهدهٔ مدعی‌العموم خواهد بود؛ زیرا اعتیاد، دلالت بر سفاهت شخص دارد.

مقالات مرتبط

• تعارض نقش دادستان و سازمانهای غیر قضایی در حمایت از محجوران