ماده ۳۱۶ قانون مدنی

اگر کسی مال مغصوب را از غاصب غصب کند آن شخص نیز مثل غاصب سابق، ضامن است اگر چه به غاصبیت غاصب اولی جاهل باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

تعاقب ایادی، یعنی پشت سر هم قرار گرفتن دست ها.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

اگر شخصی غاصب را، اکراه به اتلاف مال مغصوب نماید؛ دراینصورت غاصب از مسئولیت معاف نمی گردد؛ ولی حق رجوع به اکراه کننده را دارد.

مسئولیت تضامنی غاصبان، حاکی از این نیست که مالک بتواند بیش از حق خود را، از غاصبان مطالبه نماید؛ بلکه همه آنان، مکلف به جبران زیان های وارد شده به مالک هستند؛ و با جبران ضرر مزبور توسط یکی از آنها، مالک حق مراجعه به سایر غاصبین را ندارد.

ممکن است منشأ تعاقب ایادی، عقد فضولی، غصب، و یا ترکیبی از این دو باشد.

حق عینی مالک بر مال خود، مقتضی این است که وی مال مغصوب را، در دست هر یک از غاصبین که باشد؛ از آنها مطالبه نماید و زیان های وارد شده بر آن مال را، از هر کدام از آنان که مصلحت می داند؛ مطالبه نماید

دلیل مسئولیت تضامنی غاصبین، و حق رجوع مالک به هر یک از آنان جهت مطالبه خسارات خود، اشتراک در موقعیت است.

اگر مالک، علیه غاصب در دادگاه اقامه دعوا نماید؛ دراینصورت غاصب می تواند با ادعای اینکه شخص دیگری، آن مال را از وی غصب نموده؛ خواستار جلب وی گردد.

سوابق فقهی

در تعاقب ایادی، همه غاصبان در مقابل مالک مسئول هستند؛ حتی اگر هر یک از آنان، برای چند لحظه، مبادرت به تصرف مال مغصوب نموده باشند؛ و درصورت تلف آن مال، مالک حق رجوع به هر یک از آنان را دارد.

مفاد این ماده، از قاعده علی الید نشئت گرفته است.

مصادیق و نمونه ها

زید، تور ماهیگیری را در دریا نصب نموده؛ و خود او برای چند ساعت، محل را ترک کرده است. در این مدت ماهیان زیادی در تور جمع می گردند. عمرو و بکر، به آن مکان رفته؛ و ماهی ها را غصب می نمایند. دراینصورت هر یک از آنان، نسبت به کل ماهی ها ضامن است.