ماده ۸۴۶ قانون مدنی

ماده ۸۴۶ قانون مدنی: هر گاه موصی‌به منافع ملکی باشد دائماً یا در مدت معین به طریق ذیل از ثلث اخراج می‌شود:

بدواً عین ملک با منافع آن تقویم می‌شود سپس ملک مزبور با ملاحظه مسلوب‌المنفعه بودن در مدت وصیت تقویم شده تفاوت بین دو قیمت از ثلث حساب می‌شود. اگر موصی به منافع دائمی ملک بوده و بدین جهت عین ملک قیمتی نداشته باشد قیمت ملک با ملاحظهٔ منافع از ثلث محسوب می‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قانون مدنی، اقسام وصیت به منافع، و نیز روش اخراج منفعت موضوع وصیت از دارایی را، مورد بررسی قرارداده است.

درمواردی که برخی از منافع عین برای همیشه، به نفع کسی وصیت می‌شود؛ ورثه که مالک آن عین محسوب می‌گردند؛ می‌توانند از بقیه منافعی که مورد وصیت قرارنگرفته است؛ استفاده نمایند. دراینصورت باید ملک را دو مرتبه مورد ارزیابی قرار داد. یک بار با منفعت، و بار دیگر به صورت مسلوب المنفعه، و تفاوت قیمت این دو را از یکدیگر، ملاک محاسبه ثلث محسوب نمود. اما چنانچه، تمام منفعت ملک، مورد وصیت واقع شده باشد؛ و منفعت دیگری که ورثه بتوانند از آن بهره‌مند گردند؛ قابل تصور نباشد؛ در چنین فرضی قیمت ملک و منافع آن، در محاسبه ثلث مؤثر می‌باشد.

مخارج و هزینه‌های متعلق به عین معینی، که منافع آن به نفع کسی وصیت شده‌است؛ برعهده موصی له می‌باشد؛ نه ورثه. چراکه ورثه، از ملک نفعی نمی‌برند تا مکلف باشند مخارج آن را، بپردازند. از طرفی مملوک ورثه، ملک تام نیست؛ و درواقع موصی با چنین وصیتی، حق انتفاع را از آنان سلب نموده؛ و نقصانی در عین پدیدآورده است. دراینگونه موارد باید اصل برائت ذمه ورثه را، جاری دانست؛ و برای خروج از اصل مزبور، وجود قدر متیقنی الزامی است؛ که همان ملکیت تام، اعم از عین و منافع می‌باشد.

سوابق فقهی

چنانچه منافع ملکی به‌طور مطلق، و بدون قید زمان دائم یا موقت، مورد وصیت قرارگیرد؛ کمترین زمانی که اطلاق بر آن صدق شود؛ کفایت می‌نماید؛ حتی اگر یک لحظه باشد.

احکامی که دررابطه با وصیت به منافع، و نحوه ارزیابی آن وجود دارد؛ تفکیکی بین منافع دائمی، موقتی یا تمام یا جزئی از منفعت، قائل نشده‌است.

شیر، جزئی از عین مال دانسته شده نه منفعت آن. چنین فرضی قابل انتقاد است؛ چراکه خاصیت منفعت، حادث شدن و تجدیدپذیر بودن آن است؛ و شیر نیز از این قبیل می‌باشد. همین‌طور است درمورد ثمره باغ، و حق سکونت در منزل و …

انتقادات

به نظر قانون مدنی، درصورتی که منافع ملک، به‌طور دائمی مورد وصیت قرار گیرد؛ دیگر عین آن ارزش مالی نخواهد داشت. یکی از حقوقدانان بر این نظر انتقاد وارد نموده؛ و معتقد است که در همه موارد، با وصیت به منافع دائمی ملک، عین آن از ارزش نمی‌افتد؛ نظیر زمانی که عین مال، درنتیجه کوتاهی موصی له، یا زلزله و … تخریب گردد که دراینصورت، زمین و مصالح ملک، متعلق به ورثه خواهد بود نه موصی له.

مقالات مرتبط

• شرایط قتل مانع ارث و مطالعة تطبیقی آن در فرق اسلامی
• ارائه راهکاری برای تعیین موصی به مبهم در حقوق ایران با تکیه بر منابع فقه شیعه