ماده ۱۱۹۵ قانون مدنی

احکام نفقه‌ی زوجه همان است که به موجب فصل هشتم از باب اول کتاب هفتم مقرر شده و بر طبق همین فصل مقرر می‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

نفقه، یعنی تأمین مخارج لازم برای بقای نظام خانواده.

تعهد انفاق، یعنی تعهد پرداخت نفقه، به موجب قانون یا قرارداد.

انفاق، در لغت یعنی صرف کردن.

پیشینه

در حقوق فرانسه، توافق زوجین بر اسقاط نفقه زوجه، صحیح نبوده؛ ولی زن می تواند ذمه شوهر را، نسبت به نفقه گذشته، ابراء نماید.

در آیین های یهود، مسیح و زردشت، ثبوت نفقه برای زوجه، مورد تصریح قرارگرفته است.

در حقوق انگلیس، با وجود حکومت عرف و رویه قضایی، مقررات موضوعه زیادی، در رابطه با انفاق زوجه، تصویب گردیده است.

در قوانین مدنی کویت، سودان و تونس، مصادیق نفقه معین گردیده است.

برخی حقوقدانان فرانسوی، نفقه را عبارت از آن چیزی دانسته اند که زن، برای ادامه زندگی، به آنها نیاز دارد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

نفقه، تعهدی است که به تبع نکاح، برعهده مرد قرارمی گیرد. و با انحلال نکاح، حتی درصورت نیازمندبودن زن، نفقه ای به وی تعلق نخواهد گرفت.

ولی سفیه، علاوه بر اعطای اذن ازدواج به مولی علیه خود، باید به وی، اذن انفاق هم بدهد؛ و اذن انفاق، با مرگ ولی، منحل گردیده؛ و زین پس، اذن انفاق، تکلیف قیم سفیه خواهدبود. اعسار زوج، موجب اسقاط نفقه زوجه، و یا معافیت موقت از پرداخت نمی گردد.

مرد باید برای زندگی زوجه، منزلی را خریداری نموده و یا اجاره نماید. و درصورتیکه زوجه در خانه پدر، از خادم بهره مند بوده؛ و یا به دلیل بیماری، احتیاج به خدمتکار دارد؛ زوج مکلف است شخصی را، برای خدمت به وی، استخدام نموده؛ و یا اینکه خود او، وظایف خادم را انجام دهد.

مسکن مورد استفاده زن، باید با شئونات وی، تناسب داشته باشد.

مصادیق نفقه زن را، می توان اعم از هر چیزی دانست که وی، برای ادامه یک زندگی متعارف و متعادل، به آن نیاز دارد.

زن ناشزه، که مستحق نفقه نیست، حق مسکن هم ندارد.

تخلف زوج از تکالیف معاضدت در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزندان، ممکن است موجب موافقت دادگاه، با درخواست طلاق زوجه گردد؛ و زوجه نیز، درصورت عدم رعایت وظایف مزبور، از نفقه محروم خواهدبود.

مستندات فقهی

آیه 34 سوره نساء " الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا" دلالت بر ثبوت نفقه زوجه، بر عهده زوج دارد.

با استناد به روایتی از امام کاظم، زن در ایام عده طلاق بائن، از حق دریافت نفقه برخوردارنبوده؛ ولی در دوران عده طلاق رجعی و عدی، نفقه دارد.

با استناد به روایتی از امام صادق، زن حامله، در عده وفات، از نفقه برخوردارنیست.

سوابق فقهی

شوهر، ملزم به انفاق زوجه است.

چنانچه مردی، نفقه همسرش را تا مدت معینی، تأمین نموده؛ و قبل از اتمام مدت، نفقه مزبور تلف گردد؛ دراینصورت مقتضای مشارکت این است که زوج، دوباره نفقه او را، تأدیه نماید.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 9109970224702393 مورخه 9/12/1391 شعبه 47 دادگاه تجدیدنظر استان تهران، زندگی مشترک زوجین در یک منزل، دلالت بر پرداخت نفقه، و هزینه های ضروری زندگی توسط زوج دارد.

به موجب دادنامه شماره 1523 مورخه 17/7/1385 شعبه 26 دادگاه تجدیدنظر استان تهران، اعلام آمادگی زوج برای تأدیه نفقه، و نیز پرداخت نفقه های معوقه، منجربه صدور حکم برائت از اتهام ترک انفاق می گردد.

به موجب نظریه مشورتی شماره 9208/7 مورخه 1/11/1381 اداره حقوقی قوه قضاییه، با استناد به اصل عدم، اثبات پرداخت نفقه، بر عهده زوج بوده؛ و رسیدگی به این موضوع، نیازمند تحلیف نبوده؛ و درصورت عدم اثبات توسط مرد، دادگاه به نفع زوجه حکم صادر می نماید.

با توجه به نظریه مشورتی شماره 3049/7 مورخه 21/5/1365 اداره حقوقی قوه قضاییه، درمواردی که دادگاه، حکم به زندگی زوجه در منزلی جداگانه، صادر می نماید؛ زوج ملزم به تأدیه نفقه بوده؛ و امتناع وی، واجد جنبه کیفری خواهدبود.

به موجب نظریه مشورتی شماره 621/7 مورخه 13/2/1373 اداره حقوقی قوه قضاییه، به محض انعقاد نکاح دائم، زوجه استحقاق دریافت نفقه را، خواهدداشت.