ماده ۹۷ قانون مدنی

هر گاه کسی از قدیم در خانه یا ملک دیگری مجرای آب به ملک خود یا حق مرور داشته، صاحب خانه یا ملک نمی‌تواند مانع آب بردن یا عبور او از ملک خود شود و همچنین است سایر حقوق از قبیل حق داشتن در و شبکه و ناودان و حق شرب و غیره.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

قدیم در لغت، یعنی دیرین. و در اصطلاح، ایجاد حق در مال معین را، که سابقه آن مجهول است؛ قدیم گویند.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

حق ارتفاق، به سه نوع ارضی، شخصی، و تیولی قابل تقسیم است.

تعویض دو اذن، مثل اینکه یکی از دو همسایه، به دیگری اذن دهد تا سرتیر خود را، بر روی دیوار خویش قرار دهد؛ و دیگری نیز، اذن عبور همسایه را از ملک خود، به او اعطا نماید.

تصرف به عنوان حق ارتفاق را، باید دلیل وجود این حق دانست؛ زیرا فرض بر این است که متصرف در ملک دیگری، حق خود را، به موجب قانون به دست آورده؛ و کسی که مدعی خلاف این امر می‌باشد؛ باید برای اثبات صحت ادعای خود، دلیل بیاورد.

اماره، به دو نوع قضایی و قانونی، قابل تقسیم است.

در رابطه با امارات قانونی، قانونگذار، ظنی را، که درنتیجه اعتماد به ظاهر به دست آمده؛ توسعه داده؛ و در همه دعاوی، آن را نشانه وجود واقع می‌داند.

تصرف، یکی از امارات قانونی است.

تصرف به عنوان حق ارتفاق، اماره ای قانونی است؛ که باید آن را، دلیل وجود چنین حقی دانست. مگرآنکه غاصبانه یا غیرقانونی بودن تصرف مزبور، احراز گردد؛ یا اینکه معلوم شود اذن در ارتفاق، موجد حق ارتفاق نبوده‌است.

تصرفی که دارای سابقه معلومی نیست را، می‌توان اماره حق ارتفاق دانست.

سوابق فقهی

منظور از زیان در قاعده لاضرر، ضرر حادث است؛ نه زیان قدیم.

حق قدیمی، به هیچ عنوان، نابود شدنی نیست. و حق قدیمی، اعتبار خود را، از دست نمی‌دهد.

رویه‌های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره ۷۴۶۵/۷ مورخه ۱۹/۱۱/۱۳۸۶ اداره حقوقی قوه قضاییه، ایجاد حق ارتفاق، نسبت به کوچه بن‌بستی که فاقد مالک شخصی است؛ امکانپذیر است.

مصادیق و نمونه‌ها

• اگر آب ناودان خانه زید، از زمان‌های گذشته، در حیاط خانه عمرو می‌ریخته‌است؛ و لازم، جایز یا غاصبانه بودن چنین حقی معلوم نباشد؛ باید حکم به صحت حق ارتفاق مزبور نمود.