ماده ۵۸ قانون مدنی

فقط وقف مالی جایز است که با بقای عین بتوان از آن منتفع شد اعم از این که منقول باشد یا غیرمنقول، مشاع باشد یا مفروز.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

وقف در لغت، یعنی ایستادن، حبس کردن و منحصر نمودن چیزی به کسی. و وقف در لغت، یعنی ایستادن و نگاه داشتن.

پیشینه

در قرن چهاردهم، وقف پول در آلمان مجاز بود. داداگاه‌های امپراطوری عثمانی نیز، در اوایل قرن پانزدهم، وقف پول را، جایز می‌دانستند. وقف پول در اواخر قرن شانزدهم، در سراسر آناتولی و جزیره بالکان، به وقف غالب تبدیل گشت. در اواسط قرن بیستم نیز، قانون مصر، وقف پول را، به رسمیت شناخت. در کشورهای مالایی زبان و سنگاپور نیز، وقف پول پذیرفته شده‌است. در ترکیه، ایران، عراق، بنگلادش، بوسنی هرزگوین و فلسطین نیز، سوابقی از وقف پول، دیده می‌شود.

در دوازدهمین نشست مجمع فقه اسلامی، وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی، که در سال ۲۰۰۰ تشکیل گردید؛ پذیرش وقف پول، مورد بحث قرار گرفت.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

وقف منفعت، دین و حق صحیح نیست؛ زیرا مصرف اینگونه اموال، با بقای آنها، سازگاری ندارد.

مصرف مال موقوفه، نباید منجر به تلف آن گردد؛ و از طرفی مال مزبور، باید از قابلیت اجاره دادن برخوردار باشد.

منافع، علاوه بر اینکه قابل اقباض نیستند؛ قابلیت بقا نیز نداشته؛ و با مصرف، از بین می‌روند.

به جهت لزوم حبس عین موقوفه، وقف دین، حق، و منفعت منتفی است.

مستندات فقهی

بنابر اتفاق نظر فقها، وقف مال مشاع صحیح است؛ مگر در مورد مسجد و آرامگاه.

سوابق فقهی

وقف منفعت و دین صحیح نیست؛ زیرا مصرف منافع، با بقای آنها، سازگاری ندارد؛ و دین نیز، هنوز وجود خارجی نیافته؛ تا بتواند مورد حبس و انتفاع قرار گیرد. و با توجه به اینکه انتزاع از منافع، با بقای آنها در تعارض است؛ لذا وقف منفعت صحیح نیست.

رویه‌های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره ۴۵۸۹/۷ مورخه ۱۴/۱۲/۱۳۷۶ اداره حقوقی قوه قضاییه، سهام شرکت‌ها، در حکم عین بوده؛ و وقف آنها صحیح است.

انتقادات

این ماده ناقص است؛ زیرا به لزوم قابلیت اجاره دادن اموال موقوفه، تصریح ننموده‌است.

مصادیق و نمونه‌ها

• وقف گوسفندانی که شخص، از دیگری طلب دارد؛ صحیح نیست.
• وقف پوشاک و نوشیدنی‌ها، که با مصرف، از بین می‌روند؛ صحیح نیست.
• گل‌ها و سبزیجات را، نمی‌تواند وقف نمود.
• وقف بادکنک صحیح نیست.