ماده ۲۸۷ قانون مدنی

ماده ۲۸۷ قانون مدنی: نمائات و منافع منفصله که از زمان عقد تا زمان اقاله در مورد معامله حادث می‌شود مال کسی است که به واسطه‌ی عقد مالک شده است ولی نمائات متصله مال کسی است که در نتیجه‌ی اقاله، مالک می‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

به فایده و ثمره ای که به تدریج، از عین مال به دست آمده؛ و به نحو محسوس، از عین آن مال نمی کاهد؛ منفعت گویند.

ثمره یا محصولی را، که از لحاظ مادی یا حقوقی، قابل تفکیک از عین بوده؛ و قابل تعلق به اشخاص دیگری باشد؛ منافع منفصله نامند.

پیشینه

در حقوق فرانسه، مال را به اصل و منفعت، تقسیم نموده اند.

حقوق فرانسه، نسبت به مالکیت منافع، ساکت است؛ اما حقوق مدنی اتیوپی، با آنکه از فرانسه اقتباس شده؛ مالکیت منفعت را، به رسمیت شناخته است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

"مالکیت منافع" و "حق انتفاع"، هر دو از حقوق عینی بوده؛ اما دو مفهوم جداگانه و مستقل به شمار می آیند.

منفعت، به سه دسته طبیعی، مصنوعی و مدنی قابل تقسیم  است. برخلاف منافع طبیعی و مصنوعی، منافع مدنی، از عین مال به دست نمی آیند؛ بلکه موجودیت آنها، وابسته به انعقاد یکی از عقود است؛ نظیر مالکیت منفعت در اجاره. و منافع مال، ممکن است طبیعی، مصنوعی، و یا عهدی باشد. منافع طبیعی، به خودی خود، و بدون دخالت انسان، به دست می آید. منافع مصنوعی، درنتیجه عمل انسان حاصل می گردد. و منشأ منافع عهدی، قرارداد است.و مالکیت تبعی، ممکن است نسبت به نتایج طبیعی مال، ایجاد گردد؛ نظیر مالکیت نسبت به میوه هایی که از درخت، حاصل می گردد.

منفعتی را که به تبع زمان خاصی به وجود آید؛ منفعت مستمر نامند. نظیر عقد اجاره، که باید محدود به زمانی معین باشد.

مالکیت اعتباری، به سه شکل، قابل تصور است: مالکیت عین، مالکیت انتفاع، مالکیت منفعت.

مالک عین، نسبت به ثمرات و نتایج آن، مالکیت تبعی دارد.

مالکیت تبعی، ممکن است نسبت به نتایج طبیعی مال، ایجاد گردد؛ نظیر مالکیت نسبت به گندمی که از زمین می رویَد.

منفعتی که به صورت مال مادی، از عین مال به دست آید را، منفعت مادی نامند. مانند گندم روییده از زمین. چنین منافعی، پس از جدایی از عین، مال مستقلی محسوب می گردند.

مفاد این ماده، از قواعد آمره نبوده؛ و توافق بر خلاف آن صحیح است.

سوابق فقهی

مالکیت منفعت معنایی ندارد؛ چون تملک معدوم محال است.

توابع عین، در احکام، تابع خود عین هستند.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 901 مورخه 23/1/1369 شعبه 21 دیوان عالی کشور، با توجه به اینکه منافع منفصله، متعلق به کسی است که به موجب عقد، مالک مورد معامله شده؛ لذا طیوری که از تاریخ وقوع عقد تا زمان اقاله، در مرغداری به وجود آمده اند؛ متعلق به خریدار ملک می باشند.

مصادیق و نمونه ها

• فربه شدن گوساله، از منافع متصله به شمار می آید.

• جو، تا روزی که برداشت نشده؛ منفعت بوده؛ و پس از آن، عین محسوب می گردد.

• گیاهان دارویی خودرو، منفعت طبیعی زمین محسوب می گردند.

مقالات مرتبط

• اندیشه‌های نو در «تئوری موازنه» و مقایسه آن با برخی از نظریه‌های فرانسوی