ماده ۶۳۹ قانون مدنی

ماده ۶۳۹ قانون مدنی: هر گاه مال عاریه دارای عیوبی باشد که برای مستعیر تولید خسارتی کند معیر مسئول خسارت وارده نخواهد بود مگر این که عرفاً مسبب محسوب شود. همین حکم در مورد مودع و موجر و امثال آن‌ها نیز جاری می‌باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

مسبب عرفی: یعنی اشخاصی که در مورد عین مستعاره آگاهی دارند و معتقد باشند که منشأ خسارت، عیب عین مستعاره بوده‌است.

مطالعه تطبیقی

سال‌ها در حقوق فرانسه مسئله مسئولیت مالک، در صورت استفاده مجانی یا معوض شخصی دیگر از عین، مورد بحث و اختلاف نظر بود. چراکه شخصی که دارد مجانا از آن مال استفاده می‌کند، خطرات آن را قبول نکرده‌است.در نهایت ماده ۱۹۴۷ قانون مدنی فرانسه، سپرده گزار را مسئول همه زیان‌هایی دانسته که از نگهداری شیء سپرده به سپرده گیر وارد شده‌است.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

مطابق این ماده چنانچه زیانی به مستعیر به جهت عین مستعاره وارد شود، اصل، عدم مسئولیت معیر است؛ یعنی اگر خسارت ناشی از تقصیر و سببیت معیر باشد، ضامن است وگرنه مسئول نیست. برای احراز مسئولیت معیر باید ثابت شود که ضرر وارد شده به مستعیر در نتیجه تقصیر وی بوده و صرف وجود رابطه قراردی، مسئولیت معیر را احراز نمی‌کند. وظیفه اثبات مسئولیت معیر بر عهده مستعیر است. البته شرط تبری معیر از عیوب و عدم مسئولیت او صحیح است.

معیر لازم نیست عیوب ظاهری را به مستعیر بگوید. چنانچه زیانی هم حاصل شد، مسئول نخواهد بود. اگر عیبی را معیر بداند ولی مستعیر آن را نداند، باز هم لزومی برای بیان آن وجود ندارد حتی اگر موجب ضرر شود. مگر در صورتی که معیر در نظر عرف مسبب زیان باشد.

مستندات فقهی

از آن جا که فعل معیر در عاریه دادن مصداق نیکوکاری است و قاعده احسان (مَا عَلَی الْمُحْسِنِینَ مِنْ سَبِیلٍ) مؤاخذه را از محسنین سلب کرده، مسئولیتی بر عهده معیر نخواهد بود مگر در صورتی که خسارت مستند به او باشد.

مصادیق و نمونه‌ها

• اگر سپرده گزار سپرده‌ای معیوب و ناقصی را نزد سپرده‌گیری که به آن نواقص آگاه نیست، بگذارد؛ چنانچه سپرده گزار عرفا سبب ورود ضرر به سپرده گیر محسوب شود، سپرده گزار مسئول خواهد بود.
• اگر معیر عیوبِ عین مستعاره را به مستعیر نگوید یا تذکرات لازم برای انتفاع بدون خطر از آن را به وی نگوید، چنانچه ضرری وارد شود، مسئول است.
• اگر معیر خانه ای را به مستعیر عاریه دهد، آنگاه این خانه به واسطه اتصال برق یا خرابی دودکش آتش بگیرد و باعث شود که اثاثیه مستعیر نیز بسوزد و از بین برود؛ چنانچه معیر از این موضوع اطلاع داشته ولی مستعیر را آگاه نکرده تا احتیاطات لازم را رعایت نماید، مسئول است.