ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی

ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی: زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

سازگاری زوجین با سجایا و خطاهای یکدیگر را، حسن معاشرت نامند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عشق، مهربانی، حسن نیت، اخلاق و ایمان، باید در خانواده رشد نماید.

می توان رفتارهای توهین آمیز از منظر جامعه، و نیز برخوردارهای متعارض با عشق و احترام به نظام خانواده، و مغایر با محبت و همدلی بین زوجین را، سوء نیت محسوب نمود.

حسن معاشرت، دلالت بر استمرار تکالیف مقرره برای زوجین دارد.

قانون، تنها منبع وضع مصادیق حسن معاشرت نیست. بلکه نقش عرف را نیز، در تعیین مصادیق رفتارهای نیکو و پسندیده، نمی توان نادیده گرفت.

نقش اخلاق در تنظیم روابط زوجین، مهمتر از حقوق است. حقوق برای تعیین برخی ضوابط حاکم بر روابط زناشویی، از قدرت کافی برخوردار نبوده؛ و به ناچار، به معیارهای اخلاقی توسل می جوید.

حسن معاشرت، از مقررات آمره محسوب گردیده؛ توافق برخلاف آن، فاقد اثر است.

حقوق و تکالیف متعددی که به موجب قانون، زوجین مکلف به رعایت آنها هستند؛ مستقل از حسن معاشرت نبوده؛ و از عناصر مفهوم حسن معاشرت محسوب گردیده؛ و بین حسن معاشرت با حقوق و تکالیف مزبور، رابطه عموم و خصوص مطلق برقرار است.

باتوجه به آداب و رسوم، تمدن و اخلاق مذاهب مختلف، معیارهای حسن معاشرت نیز، متفاوت است. اما می توان رفتارهای توهین آمیز از منظر جامعه، و نیز برخوردارهای متعارض با عشق به خانواده، و مغایر با محبت به همسر را، از حسن معاشرت به دور دانست.

مستندات فقهی

آیه 19 سوره نساء " يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا" دلالت بر لزوم حسن معاشرت زوجین دارد.

سوابق فقهی

تبعیت از شوهر، در امر به اجتناب از نماز و حجاب، جایز نیست.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 2822 مورخه 28/12/1317 شعبه 1 دیوان عالی کشور، درمواردی که سوءمعاشرت زوج، غیرقابل تحمل باشد؛ الزام وی به طلاق، امکانپذیر است.

به موجب نظریه مشورتی شماره 7977/7 مورخه 29/11/1386 اداره حقوقی قوه قضاییه، فقط سوءمعاشرت زن نسبت به شوهر، می تواند از موجبات تحقق شرط مذکور در سند نکاحیه، محسوب گردد؛ اما چنانچه رفتارهای سوء و غیراخلاقی زوجه، آنچنان تأثیرگذار بوده که زندگی زوج را نیز، مختل نموده باشد؛ درصورت تأیید دادگاه، چنین رفتارهایی را، می توان از مصادیق سوءمعاشرت با زوج دانست.

• رای دادگاه درباره اعتبار حکم تمکین با شرط تهیه مسکن (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۹۶۷)
• نظریه شماره 7/1400/788 مورخ 1400/10/19 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره شرایط تعلق نفقه به زوجه در حبس
• رای دادگاه درباره ارزش اثباتی گواهی پزشکی قانونی (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۸۱۱)
• رای دادگاه درباره اعمال حق حبس با وجود عندالاستطاعه بودن مهریه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۶۹۸)
• رای دادگاه درباره اثر اعمال حق حبس در دعوای الزام به تمکین (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۲۱۳۰۵۰۱۶۵۵)

مصادیق و نمونه ها

زوجین باید با یکدیگر صادق بوده؛ و از پنهان کاری دوری گزینند. و زوجه درصورت آزار و ایذاء شوهر، مرتکب سوءمعاشرت گردیده است. و  زوجین باید به هنگام گرفتاری ها و مشکلات، از یکدیگر دلجویی نموده؛ و یکدیگر را تسلی داده؛ و از گله مندی و اعتراض، پرهیز نمایند. و فحاشی، ضرب و جرح، مشاجره، تحقیر، ترک خانواده، بی توجهی به همسر و نیازهای او، و اعتیاد مضر، در روابط زناشویی، ممنوع است.

وظیفه مرد نسبت به تأمین هزینه های زندگی و تربیت اولاد، متضمن حسن معاشرت است.

مقالات مرتبط

• تأملی در: مفهوم، مبانی و اقسام تعهد
• تحلیل حقوقی جرم شناختی تاثیر پاندمی کووید ۱۹ بر خشونت خانگی (مورد مطالعه: زنان مشهد)
• اجرت‌المثل ایام زوجیت و نحله با نگرشی بر قانون حمایت خانواده مصوب اسفند 1391