ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی

ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی: نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

حضانت، یعنی ولایت، سرپرستی، تربیت، نگهداری و مراقبت از صغیر. و به محافظت و تربیت صغیر، حضانت گویند.

پیشینه

تکلیف، دارای سابقه فقهی بوده؛ و در حقوق لائیک، مفهوم و جایگاهی ندارد.

فردوسی، حق بر فرزند را، اینگونه توصیف نموده است:

چو من حق فرزند بگذاردم                     کسی را به گیتی نیازاردم

نکات توضیحی تفسیری دکترین

از دیدگاه قانونگذار، پس از رحلت پدر و مادر طفل، جد پدری و وصی منصوب از سوی پدر یا جد پدری، بهترین گزینه برای قبول حضانت وی می باشند؛ و نیازی نیست که دادگاه، انتصاب آنان به سمت حضانت را، اعلام نماید. ولی درصورتیکه به تشخیص محکمه، مصلحت طفل، در سپردن حضانت او به شخص دیگری باشد؛ این اماره قانونی، فاقد اثر بوده؛ و حضانت طفل، به شخص مورد تأیید قاضی، سپرده خواهدشد.

پدر و مادر طفل، باید در امر حضانت وی، با یکدیگر مشارکت نمایند.

حضانت، حق ابوین بوده؛ و نمی توان آنان را، از اعمال آن منع نمود؛ لذا هر یک از آنان، به جهت احقاق حق خویش، درصورت لزوم، می تواند به مقامات صالح مراجعه نماید.

حق حضانت، منحصر به ابوین طفل بوده؛ و تا زمانی که، صلاحیت خود را برای اعمال این حق، از دست نداده باشند؛ هیچ یک از اقربای کودک، نمی تواند مدعی حضانت او گردد.

حق، متضمن ایجاد سلطه، برای ذیحق است.

حق حضانت، امتیازی طبیعی است که از دیرباز، وجودداشته؛ و ابدی هم خواهدبود.

ابوین برای اتیان وظیفه حضانت، نیاز به اختیارات و صلاحیت هایی دارند که مربوط به روش حفاظت، تأدیب و مدیریت امور فرزند بوده، که از آن ها، به حق حضانت تعبیر می گردد.

حضانت، مربوط به حفاظت و تربیت جسمی و مادی طفل است.

حضانت، قائم به شخص بوده؛ و قابلیت اسقاط یا انتقال به غیر را ندارد؛ سقوط یا تعلیق وظیفه حضانت، فقط در صورت وجود تعارض بین این تکلیف با منفعت و مصلحت صغیر، امکانپذیر است. زیرا حقوق طفل، مرجح بر حقوق ابوین او بوده؛ و جز در موارد به خطر افتادن مصالح کودک، نمی توان والدین او را، معاف از حضانت دانست.

سوابق فقهی

حضانت طفل، از حین ولادت آغاز گردیده؛ و تا زمان بلوغ و رشد او، ادامه دارد.

در رابطه با اطفال تلقیحی، اگر صاحب رحم، فاقد شوهر باشد؛ حضانت طفل با او است؛ و اگر صغیر، به مالکان جنین ملحق گردد؛ دراینصورت، مالک تخمک، مادر او بوده؛ و حضانت وی را، عهده دار خواهدشد.

حضانت حقی شخصی، محض و ساده می باشد؛ که قابلیت اسقاط و انتقال به غیر را دارد. در مقابل انتقاد شده است که حضانت، هم حق و هم تکلیف است؛ پس از قابلیت سقوط یا انتقال، برخوردار نمی باشد؛ و نمی تواند در طلاق خلع، به عنوان فدیه قرارگیرد؛ و مادر حق ندارد بابت حضانت فرزند خویش، از شوهر خود، مطالبه حق الزحمه نماید.

درصورتیکه طفل، فاقد ابوین باشد؛ حضانت او با جد پدری خواهدبود.

رویه های قضایی

با استناد به نظریه مشورتی شماره 1347/7 مورخه 1/4/1361 اداره حقوقی قوه قضاییه، حضانت قابل اسقاط نیست.

با استناد به نظریه مشورتی شماره 1900/7 مورخه 22/3/1384 اداره حقوقی قوه قضاییه، با رسیدن طفل به سن بلوغ، حضانت از او منتفی بوده؛ و می تواند با هر یک از ابوین که تمایل داشته باشد؛ زندگی نموده؛ و نمی توان وی را ملزم به ملاقات با پدر یا مادر خود نمود.

به موجب نظریه مشورتی شماره 3549/7 مورخه 6/7/1377 اداره حقوقی قوه قضاییه، ابوین طفل، می توانند با تراضی هم، حضانت وی را، به یکدیگر بسپارند؛ اما حق تعیین ثالث را، جهت حضانت فرزند خود ندارند.

با استناد به نظریه مشورتی 3563/7 مورخه 13/4/1380 اداره حقوقی قوه قضاییه، ابوین طفل، می توانند به موجب توافقنامه، حضانت وی را، به یکدیگر بسپارند.

به موجب نظر کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری فریدن، به هنگام طلاق، ابوین طفل، می توانند با تراضی هم، حضانت وی را، به یکدیگر بسپارند.

مصادیق و نمونه ها

قراردادن طفل در بستر خواب خود و برداشتن او از آن مکان، نظافت فرزند، شستشوی کهنه و البسه کودک، از وظایف مربوط به حضانت محسوب می گردد.

مقالات مرتبط

• حضانت در پرتو مصلحت کودک در زمان ازدواج مجدد مادر
• آثار حقوقی تغییر جنسیت افراد دوجنسی
• آثار ناشی از قرارداد استفاده از رحم جایگزین
• حضانت طفل در فقه و حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق انگلیس
• آسیب شناسی مادة سوم قانون نحوة اهدای جنین به زوجین نابارور (مصوب 8 مرداد 1382)
• اثر ابتلای والدین به بیماری‌های جسمی (مسری و صعب‌العلاج) بر حضانت کودک
• گستره و مبانی حق آموزش کودکان دارای معلولیت در فقه، حقوق و اسناد بین المللی