ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی

ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

مهریه یعنی کابین. و به مالی که زوج، حین ازدواج، به زوجه اعطا کند؛ مهریه گویند. و مهریه، مالی است معین، که حین نکاح، بر ذمه زوج، قرارمی گیرد.

به مهریه ای که میزان آن، در عقد نکاح معین می گردد؛ مهرالمسمی گویند.

قابل تملک بودن، یعنی قابلیت نقل و انتقال، حسب قانون یا شرع.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مهریه، ممکن است سهم مشاعی از یک مال باشد؛ که در اینصورت تصرف زن در آن مال، منوط به اذن بقیه شرکا است.

اموالی، نظیر اموال عمومی را، که قابل تملک نیستند؛ نمی توان به عنوان مهریه، تعیین نمود.

مالی که مورد تأمین یا توقیف و بازداشت، قرارگرفته باشد را، نمی توان به عنوان مهریه، تعیین نمود؛ مگر با رعایت حق مزبور، که دراینصورت تصرف زوجه، منوط است به رفع اثر از قرار منتهی به بازداشت مال .

مهریه ممکن است عین معین، کلی، و یا منفعت باشد. و ممکن است عملی معین را، به عنوان مهریه قرار داد. و می توان حقوق مالی، نظیر حق تحجیر را، به عنوان مهریه تعیین نمود.

مالی را که از نظر شرعی، فاقد ارزش بوده؛ مانند مشروبات الکلی، و یا اصلاً قابلیت نقل و انتقال ندارد؛ مانند موقوفات، نمی توان به عنوان مهریه قرار داد.

مهریه باید مالیت داشته، و به عبارتی، از ارزش پولی و اقتصادی، برخوردار باشد.

حقوق غیرمالی را، نمی توان به عنوان مهریه تعیین نمود؛ زیرا مالیت ندارند.

حقوق مالی را، به شرط برخورداری از قابلیت تملک، می توان به عنوان مهریه قرار داد.

مهریه، باید دارای منفعت عقلایی مشروع باشد؛ بنابراین نمی توان مالی را، که به موجب قانون، قابل فروش یا استعمال نیست؛ به عنوان مهریه قرار داد.

مستندات فقهی

با استناد به روایتی از امام صادق، مهریه همسران رسول خدا، 12 اوقیه و یک نش بود. اوقیه عبارت است از 40 درهم، و نش نصف اوقیه است؛ یعنی بیست درهم.

در آیه 237 سوره بقره "وَإِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إِلَّا أَنْ يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ وَأَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَلَا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ" ، از مهریه، به فریضه یادشده است.

پیامبر اسلام، 5/262 مثقال نقره مسکوک را، به عنوان مهریه حضرت زهرا، تعیین نمودند؛ که موسوم به مهرالسنه یا مهر محمدی است.

سوابق فقهی

هرگاه، شیئی که نمی تواند مهریه قرارگیرد؛ مورد توافق طرفین واقع شود؛ مهر باطل بوده؛ ولی مبطل نکاح نیست؛ و حکم قضیه، مانند موردی است که در نکاح، مهریه تعیین نگردیده باشد.

هر مالی را، که قابل تملک باشد؛ می توان به عنوان مهریه تعیین نمود.

ضرورتی ندارد که زوج، حین نکاح، مالک مهریه باشد؛ بلکه ممکن است زوج یا والدین او، مهریه را به ذمه بگیرند.

مهریه را می توان به هر مقداری، تعیین نمود؛ اما بهتر است این میزان، بیشتر از مهرالسنه نباشد.

رویه های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره 9748/7 مورخه 3/2/1379 اداره حقوقی قوه قضاییه، درصورت غیرنقد بودن مهریه، باید همان مال مورد توافق طرفین پرداخت گردیده؛ و دلیلی برای پرداخت قیمت، وجود ندارد. و درصورت لزوم، قیمت باید به نرخ روز، توسط کارشناس تعیین گردیده؛ و از اموال شوهر، وصول گردد.
• به موجب نظریه مشورتی شماره 1565/7 مورخه 30/2/1382 اداره حقوقی قوه قضاییه، چنانچه نوع سکه بهار آزادی، مشخص نگردیده باشد؛ زوج می تواند سکه طرح جدید یا قدیم را، به زوجه تقدیم نموده؛ و نمی توان وی را، ملزم به پرداخت نوع گرانتر نمود.
• به موجب دادنامه شماره 174 مورخه 19/2/1362 شعبه 30 دیوان عالی کشور، هر چیزی را، که مالیت داشته؛ و قابل تملک نیز باشد؛ می‌توان مهر قرار داد.
• اداره حقوقی قوه قضاییه، در نظریه مشورتی شماره 5895/7 مورخه 22/9/1388، قرآن را، علاوه بر ارزش والای معنوی آن، به عنوان کتاب مقدس و آسمانی مسلمانان، دارای ارزش مادی و قابلیت تملک نیز دانسته؛ و اذعان نموده که قرآن را، می توان مهریه قرار داد.
• رای وحدت رویه شماره 718 مورخ 1390/2/13 هیات عمومی دیوان عالی کشور (مطلق بودن حق حبس زن در صورت حال بودن مهر)
• رای دادگاه درباره ادعای پرداخت مهریه به واسطه خریداری مال برای زوجه (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۱۱۱۸)
• رای دادگاه درباره ادعای پرداخت مهریه سکه بهار آزادی به صورت نقدی (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۲۶۰۰۳۶۳)
• رای دادگاه درباره اثر اختلاف مقر و مقرله در سبب دین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۷۰۰۰۹۳)
• نظریه شماره 7/99/893 مورخ 1399/07/15 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره احراز تمکن مدیون در فرض صدور حکم به محکومیت وی

مصادیق و نمونه ها

مهریه، می تواند آموزش قرآن باشد. و آموزش علم فیزیک به مدت سه سال را، می توان مهریه قرار داد.

بال پشه و پوست سیب زمینی را، به دلیل عدم مالیت، نمی توان به عنوان مهریه قرار داد.

مشروبات الکلی و گوشت خوک را، به دلیل عدم قابلیت نقل و انتقال از نظر شرع، نمی توان مهریه قرار داد.

باغ و مزرعه و مقداری پول را، می توان مهریه قرار داد.

مقالات مرتبط

• بررسی شرط عند الاستطاعه در مهریه
• واکاوی شرایط مهر و پرداخت آن به نرخ روز در حقوق ایران و مصر
• بررسی و نقد سلب آزادی افراد تا زمان ادای دیون مالی در دعاوی مطالبه مهریه
• رابطه‌ آثار فکری‌ با پدیدآورندگان‌ از دیدگاه حقوق اسلامی