ماده ۸۶۲ قانون مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ماده ۸۶۲ قانون مدنی''': اشخاصی که به موجب نسب [[ارث]] می‌برند سه طبقه اند: | '''ماده ۸۶۲ قانون مدنی''': اشخاصی که به موجب [[قرابت نسبی|نسب]] [[ارث]] می‌برند سه [[طبقات ارث|طبقه]] اند: | ||
۱- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد. | ۱- پدر و مادر و [[ولد|اولاد]] و اولاد اولاد. | ||
۲- اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها. | ۲- [[جد|اجداد]] و برادر و خواهر و اولاد آنها. | ||
۳- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها. | ۳- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها. | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
*{{زیتونی|[[ماده ۸۶۳ قانون مدنی|مشاهده ماده بعدی]]}} | *{{زیتونی|[[ماده ۸۶۳ قانون مدنی|مشاهده ماده بعدی]]}} | ||
== توضیح واژگان == | == توضیح واژگان == | ||
«جد» یعنی پدرِ پدر و پدرِ مادر و هرچه بالاتر رود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=117764|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref> | |||
«ولد» در لغت یعنی فرزند بلاواسطه.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث)|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=198244|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=5}}</ref> | |||
به رابطه ناشی از تولد، «نسب» گویند؛ مشروط بر تأیید [[عرف]] و [[شرع]].<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=موازین حقوقی امور حسبی در آرای دیوانعالی کشور (جلد دوم) (وصیت، حصر وراثت، ارث)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2645196|صفحه=|نام۱=یداله|نام خانوادگی۱=بازگیر|چاپ=1}}</ref> | |||
به | «[[خویشاوندی عرضی]]» یعنی [[قرابت]] بین دو [[شخص]] که بلاواسطه یا باواسطه، از [[شخص|شخصی]] واحد به وجود آمده اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ارث|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=156340|صفحه=|نام۱=مهدی|نام خانوادگی۱=شهیدی|چاپ=8}}</ref> | ||
«[[خویشاوندی طولی]]» که در آن، شخصی، از دیگری تولد یافته است را می توان به خویشاوندی طولی صعودی و نزولی تقسیم نمود، خویشاوندی طولی صعودی نظیر قرابت پدر با فرزندان یا نوه های خود، و قرابت نزولی مانند خویشاوندی فرزند با پدر و پدربزرگ خویش.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ارث|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=156336|صفحه=|نام۱=مهدی|نام خانوادگی۱=شهیدی|چاپ=8}}</ref> | |||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
در آیین یهود، با وجود شخص مذکر در بین | در آیین یهود، با وجود شخص مذکر در بین [[وارث|وراث]]، اشخاص مؤنث، از ارث محروم می گردند، بنابراین اگر متوفی فاقد پسر باشد؛ [[مال|اموال]] او به دخترش می رسد، و نوه میت، بر دختر او تقدم دارد؛ اما دختر بر براداران متوفی مقدم است. در دین یهود، پسر ارشد، از پدر خود دو برابر سایر اولاد متوفی ارث می برد؛ و پدر نمی تواند خلاف این حکم، [[وصیت]] نماید؛ ولی در رابطه با میراث مادر، همه فرزندان، به یک میزان سهم خواهند داشت.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ارث تطبیقی مقایسه مقررات ارث در حقوق مدنی و اقلیت های دینی ایران (زرتشتی-کلیمی-مسیحی)|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3069616|صفحه=|نام۱=عزیزاله|نام خانوادگی۱=فهیمی|چاپ=1}}</ref> | ||
== نکات توضیحی تفسیری دکترین == | == نکات توضیحی تفسیری دکترین == | ||
در طبقه دوم، دو نوع وارث وجود دارد: یکی اجداد، و دیگری خواهران و برادران متوفی، و هیچکدام از این دو صنف، دیگری را از ارث محروم نمی نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث)|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=197628|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=5}}</ref> | |||
در طبقه سوم، عمو و عمه و دایی و خاله، جزء درجه اول وراث می باشند و فرزندان آنان، در درجه دوم | در طبقه سوم، عمو و عمه و دایی و خاله، جزء درجه اول وراث می باشند و فرزندان آنان، در درجه دوم قرار گرفته؛ و به همین ترتیب، با وجود نسل های بعدی، یک درجه به خویشان میت در همان طبقه، افزوده می گردد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ارث|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=156408|صفحه=|نام۱=مهدی|نام خانوادگی۱=شهیدی|چاپ=8}}</ref> بنابراین ترتیب بین طبقات ارث، در درون این طبقات هم رعایت می شود؛ به گونه ای هر طبقه به چند درجه قابل تقسیم است؛ و با وجود درجه بالاتر، درجات بعدی از ارث محروم می گردند. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کلیات حقوق اسلامی|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=رهام|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3574484|صفحه=|نام۱=محمد|نام خانوادگی۱=بروجردی عبده|چاپ=1}}</ref> | ||
نسب را می توان به دو دسته تقسیم نمود: اول آنکه کسی، ولو با واسطه، موجب تولد شخص دیگری گردد؛ مانند رابطه نسب فرزند با جد خود، و دوم آنکه دو شخص به موجب تولد از شخص ثالث، باهم رابطه خویشی پیدا نمایند؛ نظیر رابطه خواهر و برادر با پدر یا جد خود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیات الاحکام ( حقوقی و جزایی)|ترجمه=|جلد=|سال=1383|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2329880|صفحه=|نام۱=ابوالقاسم|نام خانوادگی۱=گرجی|چاپ=2}}</ref> | |||
عمو و عمه و دایی و خاله میت، به واسطه جد و جده او به وجود آمده اند؛ پس بدیهی است که جده و جده در طبقه دوم ارث بری قرار گرفته و با وجود آنها، فرزندانشان از ارث محروم گردند. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث)|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=197524|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=5}}</ref> | |||
قانونگذار در این ماده، تصریح به لفظ "اولاد اولاد" نموده است، چرا که کلمه "اولاد" به تنهایی نمی توانست دلالت بر نوادگان متوفی نیز نماید و به کاربردن لفظ "اولاد" برای نوه ها، [[استعمال مجازی|استعمالی مجازی]] محسوب می گردد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث)|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=198244|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=5}}</ref> | |||
== مطالعات فقهی == | |||
=== سوابق فقهی === | |||
دایی و خاله در کنار عمو و عمه، از متوفی ارث می برند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون مدنی و فتاوای امام خمینی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=سمت|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=52932|صفحه=|نام۱=عبداله|نام خانوادگی۱=کیایی|چاپ=1}}</ref> | |||
== | == انتقادات == | ||
هر چند لفظ "اجداد" در این ماده، شامل جده نیز می گردد؛ لیکن شایسته بود تا قانونگذار، به کلمه "جدات" نیز اشاره می نمود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق مدنی (جلد سوم) (در شفعه، وصایا، ارث) (با تجدیدنظر، تصحیح کامل اضافات)|ترجمه=|جلد=|سال=1376|ناشر=اسلامیه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=15724|صفحه=|نام۱=سیدحسن|نام خانوادگی۱=امامی|چاپ=13}}</ref> | |||
== | == مقالات مرتبط == | ||
* [[وصیت حساب های مجازی]] | |||
* [[شرایط قتل مانع ارث و مطالعة تطبیقی آن در فرق اسلامی]] | |||
== کتب مرتبط == | == کتب مرتبط == | ||
* [[مختصر حقوق خانواده]] | * [[مختصر حقوق خانواده]] | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۱ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۵۳
ماده ۸۶۲ قانون مدنی: اشخاصی که به موجب نسب ارث می‌برند سه طبقه اند:
۱- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.
۲- اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها.
۳- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.
توضیح واژگان
«جد» یعنی پدرِ پدر و پدرِ مادر و هرچه بالاتر رود.[۱]
«ولد» در لغت یعنی فرزند بلاواسطه.[۲]
به رابطه ناشی از تولد، «نسب» گویند؛ مشروط بر تأیید عرف و شرع.[۳]
«خویشاوندی عرضی» یعنی قرابت بین دو شخص که بلاواسطه یا باواسطه، از شخصی واحد به وجود آمده اند.[۴]
«خویشاوندی طولی» که در آن، شخصی، از دیگری تولد یافته است را می توان به خویشاوندی طولی صعودی و نزولی تقسیم نمود، خویشاوندی طولی صعودی نظیر قرابت پدر با فرزندان یا نوه های خود، و قرابت نزولی مانند خویشاوندی فرزند با پدر و پدربزرگ خویش.[۵]
پیشینه
در آیین یهود، با وجود شخص مذکر در بین وراث، اشخاص مؤنث، از ارث محروم می گردند، بنابراین اگر متوفی فاقد پسر باشد؛ اموال او به دخترش می رسد، و نوه میت، بر دختر او تقدم دارد؛ اما دختر بر براداران متوفی مقدم است. در دین یهود، پسر ارشد، از پدر خود دو برابر سایر اولاد متوفی ارث می برد؛ و پدر نمی تواند خلاف این حکم، وصیت نماید؛ ولی در رابطه با میراث مادر، همه فرزندان، به یک میزان سهم خواهند داشت.[۶]
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در طبقه دوم، دو نوع وارث وجود دارد: یکی اجداد، و دیگری خواهران و برادران متوفی، و هیچکدام از این دو صنف، دیگری را از ارث محروم نمی نماید.[۷]
در طبقه سوم، عمو و عمه و دایی و خاله، جزء درجه اول وراث می باشند و فرزندان آنان، در درجه دوم قرار گرفته؛ و به همین ترتیب، با وجود نسل های بعدی، یک درجه به خویشان میت در همان طبقه، افزوده می گردد،[۸] بنابراین ترتیب بین طبقات ارث، در درون این طبقات هم رعایت می شود؛ به گونه ای هر طبقه به چند درجه قابل تقسیم است؛ و با وجود درجه بالاتر، درجات بعدی از ارث محروم می گردند. [۹]
نسب را می توان به دو دسته تقسیم نمود: اول آنکه کسی، ولو با واسطه، موجب تولد شخص دیگری گردد؛ مانند رابطه نسب فرزند با جد خود، و دوم آنکه دو شخص به موجب تولد از شخص ثالث، باهم رابطه خویشی پیدا نمایند؛ نظیر رابطه خواهر و برادر با پدر یا جد خود.[۱۰]
عمو و عمه و دایی و خاله میت، به واسطه جد و جده او به وجود آمده اند؛ پس بدیهی است که جده و جده در طبقه دوم ارث بری قرار گرفته و با وجود آنها، فرزندانشان از ارث محروم گردند. [۱۱]
قانونگذار در این ماده، تصریح به لفظ "اولاد اولاد" نموده است، چرا که کلمه "اولاد" به تنهایی نمی توانست دلالت بر نوادگان متوفی نیز نماید و به کاربردن لفظ "اولاد" برای نوه ها، استعمالی مجازی محسوب می گردد.[۱۲]
مطالعات فقهی
سوابق فقهی
دایی و خاله در کنار عمو و عمه، از متوفی ارث می برند.[۱۳]
انتقادات
هر چند لفظ "اجداد" در این ماده، شامل جده نیز می گردد؛ لیکن شایسته بود تا قانونگذار، به کلمه "جدات" نیز اشاره می نمود.[۱۴]
مقالات مرتبط
کتب مرتبط
منابع
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد دوم). چاپ 4. گنج دانش، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 117764
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث). چاپ 5. گنج دانش، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 198244
- ↑ یداله بازگیر. موازین حقوقی امور حسبی در آرای دیوانعالی کشور (جلد دوم) (وصیت، حصر وراثت، ارث). چاپ 1. جنگل، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2645196
- ↑ مهدی شهیدی. ارث. چاپ 8. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 156340
- ↑ مهدی شهیدی. ارث. چاپ 8. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 156336
- ↑ عزیزاله فهیمی. ارث تطبیقی مقایسه مقررات ارث در حقوق مدنی و اقلیت های دینی ایران (زرتشتی-کلیمی-مسیحی). چاپ 1. خرسندی، 1391. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3069616
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث). چاپ 5. گنج دانش، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 197628
- ↑ مهدی شهیدی. ارث. چاپ 8. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 156408
- ↑ محمد بروجردی عبده. کلیات حقوق اسلامی. چاپ 1. رهام، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3574484
- ↑ ابوالقاسم گرجی. آیات الاحکام ( حقوقی و جزایی). چاپ 2. میزان، 1383. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2329880
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث). چاپ 5. گنج دانش، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 197524
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. دوره حقوق مدنی (جلد اول) (ارث). چاپ 5. گنج دانش، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 198244
- ↑ عبداله کیایی. قانون مدنی و فتاوای امام خمینی (جلد دوم). چاپ 1. سمت، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 52932
- ↑ سیدحسن امامی. حقوق مدنی (جلد سوم) (در شفعه، وصایا، ارث) (با تجدیدنظر، تصحیح کامل اضافات). چاپ 13. اسلامیه، 1376. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 15724