ماده ۸۶۲ قانون مدنی

ماده ۸۶۲ قانون مدنی: اشخاصی که به موجب نسب ارث می‌برند سه طبقه اند:

۱- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.

۲- اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها.

۳- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«جد» یعنی پدرِ پدر و پدرِ مادر و هرچه بالاتر رود.

«ولد» در لغت یعنی فرزند بلاواسطه.

به رابطه ناشی از تولد، «نسب» گویند؛ مشروط بر تأیید عرف و شرع.

«خویشاوندی عرضی» یعنی قرابت بین دو شخص که بلاواسطه یا باواسطه، از شخصی واحد به وجود آمده اند.

«خویشاوندی طولی» که در آن، شخصی، از دیگری تولد یافته است را می توان به خویشاوندی طولی صعودی و نزولی تقسیم نمود، خویشاوندی طولی صعودی نظیر قرابت پدر با فرزندان یا نوه های خود، و قرابت نزولی مانند خویشاوندی فرزند با پدر و پدربزرگ خویش.

پیشینه

در آیین یهود، با وجود شخص مذکر در بین وراث، اشخاص مؤنث، از ارث محروم می گردند، بنابراین اگر متوفی فاقد پسر باشد؛ اموال او به دخترش می رسد، و نوه میت، بر دختر او تقدم دارد؛ اما دختر بر براداران متوفی مقدم است. در دین یهود، پسر ارشد، از پدر خود دو برابر سایر اولاد متوفی ارث می برد؛ و پدر نمی تواند خلاف این حکم، وصیت نماید؛ ولی در رابطه با میراث مادر، همه فرزندان، به یک میزان سهم خواهند داشت.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در طبقه دوم، دو نوع وارث وجود دارد: یکی اجداد، و دیگری خواهران و برادران متوفی، و هیچکدام از این دو صنف، دیگری را از ارث محروم نمی نماید.

در طبقه سوم، عمو و عمه و دایی و خاله، جزء درجه اول وراث می باشند و فرزندان آنان، در درجه دوم قرار گرفته؛ و به همین ترتیب، با وجود نسل های بعدی، یک درجه به خویشان میت در همان طبقه، افزوده می گردد، بنابراین ترتیب بین طبقات ارث، در درون این طبقات هم رعایت می شود؛ به گونه ای هر طبقه به چند درجه قابل تقسیم است؛ و با وجود درجه بالاتر، درجات بعدی از ارث محروم می گردند.

نسب را می توان به دو دسته تقسیم نمود: اول آنکه کسی، ولو با واسطه، موجب تولد شخص دیگری گردد؛ مانند رابطه نسب فرزند با جد خود، و دوم آنکه دو شخص به موجب تولد از شخص ثالث، باهم رابطه خویشی پیدا نمایند؛ نظیر رابطه خواهر و برادر با پدر یا جد خود.

عمو و عمه و دایی و خاله میت، به واسطه جد و جده او به وجود آمده اند؛ پس بدیهی  است که جده و جده در طبقه دوم ارث بری قرار گرفته و با وجود آنها، فرزندانشان از ارث محروم گردند.

قانونگذار در این ماده، تصریح به لفظ "اولاد اولاد" نموده است، چرا که کلمه "اولاد" به تنهایی نمی توانست دلالت بر نوادگان متوفی نیز نماید و به کاربردن لفظ "اولاد" برای نوه ها، استعمالی مجازی محسوب می گردد.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

دایی و خاله در کنار عمو و عمه، از متوفی ارث می برند.

انتقادات

هر چند لفظ "اجداد" در این ماده، شامل جده نیز می گردد؛ لیکن شایسته بود تا قانونگذار، به کلمه "جدات" نیز اشاره می نمود.

مقالات مرتبط

• وصیت حساب های مجازی

• شرایط قتل مانع ارث و مطالعة تطبیقی آن در فرق اسلامی

کتب مرتبط

• مختصر حقوق خانواده