ماده ۴۵۸ قانون مدنی

ماده ۴۵۸ قانون مدنی: در عقد بیع، متعاملین می‌توانند شرط نمایند که هر گاه بایع در مدت معینی تمام مثل ثمن را به مشتری رد کند خیار فسخ معامله را نسبت به تمام مبیع داشته باشد و همچنین می‌توانند شرط کنند که هر گاه بعض مثل ثمن را رد کرد خیار فسخ معامله را نسبت به تمام یا بعض مبیع داشته باشد در هر حال حق خیار، تابع قرارداد متعاملین خواهد بود و هر گاه نسبت به ثمن، قید تمام یا بعض نشده باشد خیار، ثابت نخواهد بود مگر با رد تمام ثمن.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

پیشینه

تحت تأثیر آموزه‌های فقهای حنفی، بیع وثیقه ای، از بخارا نشأت می‌گیرد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

برخلاف سایر خیارات، خیار شرط، با تراضی متعاقدین به وجود آمده؛ و مبنای آن، تصمیم‌گیری آگاهانه طرفین است. و ایجاد خیار شرط، بدون تراضی طرفین منتفی است.

بیع شرط و وام باوثیقه، دو قراردادی هستند که به وفور با یکدیگر آمیخته می‌گردند. به طوری که ممکن است درمواردی قاضی، در تشخیص «مبیع» یا «وثیقه وام» بودن موضوع دعوا، مستأصل گردد. در رهن، عین مرهونه، همچنان در ملکیت وام گیرنده باقی می‌ماند؛ اما در بیع شرط، مبیع به گونه ای نامستقر، به تملیک مشتری درمی آید. اما این تفاوت نظری، درمواردی که غرض از بیع شرط، فراهم نمودن وثیقه برای وام بوده؛ و به نوعی اعمال ربا به‌شمار می‌آید؛ کاربردی نداشته؛ و لاجرم باید قصد واقعی طرفین محرز گردد. که البته آسان به نظر نمی‌رسد.

سوابق فقهی

خیار شرط، بر اثر شرط ضمن عقد طرفین به وجود می‌آید. و باید دارای مدتی معلوم باشد.

رویه‌های قضایی

به موجب نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری قائم شهر، درمواردی که طلبکار، مال بدهکار را از او می‌خرد؛ با این شرط که اگر در موعد معین، دین خود را پرداخت ننمود؛ آن ملک متعلق به داین باشد؛ هرچند چنین معامله ای را، نمی‌توان بیع به معنای واقعی محسوب نمود؛ لیکن چون عقد، در قالب بیع شرط انشاء یافته‌است؛ درصورتیکه ربا در میان نباشد؛ قرارداد مزبور قانونی است. درغیراینصورت مدیون می‌تواند مبیع را مطالبه نماید.

رای وحدت رویه شماره ۲۳ مورخ ۱۳۴۴/۰۷/۲۶ هیئت عمومی دیوان عالی کشور (مطالبه اجور در مدت خیار از طرف انتقال گیرنده در معامله با حق استرداد)

مقالات مرتبط

• مفهوم شرط فاسخ از منظر فقه اسلام، حقوق فرانسه و حقوق ایران