ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی

ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی: کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیلهٔ اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم نماید.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی
• ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی

توضیح واژگان

«نفقه» در ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی، به معنای تأمین مخارج لازم برای بقای نظام خانواده است.

نکات تفسیری دکترین

حق برخورداری از نفقه اقارب، به جهت حمایت از شخص فقیر بوده و در زمره سایر طلب‌ها قرار ندارد، بنابراین شخصی که بتواند با کار کردن، امرار معاش نماید؛ نیازمند محسوب نگردیده و حتی در فرض فقیر بودن، مانند شخص غنی، استحقاق نفقه اقارب را ندارد. امتناع از اشتغال به کار، در صورتی مسقط نفقه است که شغل مزبور، از دیدگاه عرف، درخور جایگاه اجتماعی شخص و خصوصیات جسمی و روحی باشد.

به نظر برخی از حقوقدانان، دختری که با وجود خواستگار، ازدواج نمی‌کند؛ مستحق دریافت نفقه اقارب است؛ زیرا ازدواج، شغل نمی‌باشد؛ تا خودداری از پذیرش آن، مسقط نفقه باشد؛ و به نظر برخی دیگر، شخصی که از ازدواج امتناع نماید؛ همچون شخص راحت طلبی است که از کار کردن، گریزان بوده؛ و استحقاق دریافت نفقه اقارب را ندارد.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

• مستحق نفقه اقارب، باید فقیر بوده و نتواند با کار کردن، امرار معاش نماید.
• دختری که با وجود خواستگار، ازدواج نمی‌کند؛ مستحق دریافت نفقه اقارب است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی

1. مستحق نفقه بودن فرد به دو شرط نیازمند بودن و ناتوانی در تأمین معیشت وابسته است.
2. نداشتن توانایی اشتغال یا فراهم کردن وسایل معیشت، شرط استحقاق نفقه است.
3. وضعیت مالی فرد برای تشخیص استحقاق نفقه بررسی می‌شود.
4. عدم توانایی در اشتغال می‌تواند به دلایل جسمی، روانی یا اجتماعی باشد.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره مطالبه نفقه توسط اقربا (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۷۰۱۵۳۶)
• رای دادگاه درباره شرط تعلق نفقه به فرزند (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۲۱۱۳)
• نظریه شماره 7/96/2289 مورخ 1396/09/26 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/96/1677 مورخ 1396/07/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 2275/95/7 مورخ 1395/09/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 1677//96/7 مورخ 1396/07/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

• به نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری محمودآباد، نفقه فرزندی که ندار بوده؛ و هنوز نتوانسته باشد به شغل مناسبی، اشتغال ورزد؛ بر عهده پدر است.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۸۳۱۸/۷ مورخه ۱۳۸۳/۱۱/۱۵ اداره حقوقی قوه قضاییه، در قانون، سن معینی جهت استحقاق نفقه اقارب، به دلیل عدم امکان اشتغال، مورد تصریح قرار نگرفته‌است؛ و آنچه ملاک است؛ کمی یا کهولت سن، بیماری، نقص عضو و … می‌باشد.

انتقادات

اصطلاحاتی نظیر «ندار بودن»، و «وسایل معیشت» در ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی، دارای ابهام و اجمال است.

مصادیق و نمونه ها

• پزشکی که ممنوع از طبابت شده‌است؛ حتی اگر بتواند با دست فروشی، یا مسافر کشی یا فروختن اثاث منزل خود، امرار معاش نماید؛ باز هم مستحق نفقه اقارب است.

• کسی موظف نیست با کار کردن در سیرک، که متضمن مخاطره جانی است؛ هزینه‌های زندگی خود را تأمین نماید، همچنین است حکم استاندار بازنشسته ای که نگهبان یک شرکت خصوصی می‌باشد؛ یا حمل کننده بار که مبتلا به بیماری قلبی است.
• طفل متمول، ملزم به پرداخت نفقه ابوین فقیر خود است، در این رابطه، عامل نفسانی وجود ندارد.
• شخصی که می‌تواند با قرض گرفتن، امورات خود را بگذراند؛ همچنان واجب النفقه محسوب می‌گردد.

مقالات مرتبط

• بررسی تطبیقی ماهیت حقوقی و شرایط استحقاق نفقه اقارب در حقوق ایران و انگلستان
• مبانی فلسفی حق افراد برداشتن حداقل دارایی از دیدگاه حقوق خصوصی (همراه با مطالعه تطبیقی)