ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی

ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی: هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلاً داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

به مهریه ای که میزان آن، در عقد نکاح معین می گردد؛ مهرالمسمی گویند. و به مهریه ای که با تراضی طرفین، حین العقد تعیین می گردد؛ مهرالمسمی گویند. و مال معینی را که توسط طرفین، یا شخص ثالث مأذون از سوی آنان، به عنوان مهریه تعیین گردد؛ مهرالمسمی می نامند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

درمواردی که زن، ذمه زوج را از مهریه، بری نموده؛ و سپس قبل از دخول، مطلقه گردد؛ در اینصورت باید نیمی از مهریه را نیز، به مرد، تحویل دهد. که درواقع، برای مرد، دو سبب تملک، جمع گردیده است.

با طلاق زوجه پیش از نزدیکی، مالکیت زن نسبت به نیمی از مهریه، منحل گردیده؛ لیکن نمی توان پیش از طلاق، زوجه را، مالک نصف مهریه ندانست. و به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود؛ لیکن مالکیت مزبور، نسبت به نیمی از مهر، ثابت بوده؛ و مالکیت وی نسبت به نیمی دیگر، پس از جماع با شوهر، تثبیت می گردد. و دین شوهر به زوجه خود، قبل از نزدیکی، نسبت به نیمی از مهریه، دینی متزلزل محسوب می گردد.

اگر مهریه ای تعیین نگردیده؛ و عقد به موجب عنن، فسخ شود؛ نصف مهرالمثل، به زوجه تعلق خواهدیافت.

مستندات فقهی

با استناد به آیه 237 سوره بقره، " وَإِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ " هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد؛ زن مستحق نصف مهر خواهد بود.

بنابر اتفاق نظر فقها، هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد؛ زن مستحق نصف مهر خواهد بود.

سوابق فقهی

درمواردی که زن، وکیل و وکیل در توکیل باشد؛ که پس از تحقق شرط، خود را مطلقه سازد؛ چنانچه طلاق، پیش از دخول واقع گردد؛ وی مستحق نیمی از مهریه خواهدبود.

مالکیت زوجه نسبت به نیمی از مهریه، پس از دخول زوج با وی، تحقق می یابد.

رویه های قضایی

• به نظر کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری بیرجند، درمواردی که برادر زوج، تعهد به پرداخت مهریه همسر برادرش نموده؛ و قبل از دخول، زن مطلقه گردیده باشد؛ با استناد به اصل عدم تبرع، زن باید نیمی از مهریه را، به برادر مرد، رد نماید؛ مگراینکه اثبات گردد که وی، با قصد تبرع، مهریه زن را پرداخت نموده است.
• به موجب نظریه مشورتی شماره 1020/7 مورخه 31/2/1383 و نیز نظریه مشورتی شماره 2213/7 مورخه 31/3/1385 اداره حقوقی قوه قضاییه، به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود؛ و استحقاق دریافت کل مهریه را خواهد داشت؛ مگر درمواردی که مواد 1092 و 1101 قانون مدنی، استثناء نموده است.
• به موجب دادنامه شماره 575 مورخه 21/9/1369 شعبه 33 دیوان عالی کشور، هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد؛ زن مستحق نصف مهرالمسمی خواهد بود.
• نظریه شماره 1058/95/7 مورخ 1395/05/06 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

مقالات مرتبط

• باز بینی و نقد ادله فقهی حق حبس در نکاح مطابق ماده 1085 قانون مدنی
• بررسی انتقادی ادله تنصیف مهریه ابراءشده در فرض وقوع طلاق پیش از مجامعت
• تحلیل فقهی ـ حقوقی اسباب و آثار نشوز زوجه در نکاح منقطع
• بررسی و نقد سلب آزادی افراد تا زمان ادای دیون مالی در دعاوی مطالبه مهریه