ماده ۸۸۷ قانون مدنی

ماده ۸۸۷ قانون مدنی: حجب بر دو قسم است: قسم اول آن است که وارث از اصل ارث محروم می‌گردد، مثل برادرزاده که به واسطه بودن برادر یا خواهر متوفی، از ارث محروم می‌شود یا برادر ابی که با بودن برادر ابوینی از ارث محروم می‌گردد.

قسم دوم آن است که فرض وارث از حد اعلی به حد ادنی نازل می‌گردد مثل تنزل حصه شوهر از نصف به ربع در صورتی که برای زوجه اولاد باشد و همچنین تنزل حصه زن از ربع به ثمن در صورتی که برای زوج او اولاد باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«حجب حرمانی»، به معنای حجب از اصل ترکه است، در واقع حجب حرمان یا حجب اسقاط یا حجب کل، یعنی حجب از تمام ترکه.

«حجب نقصانی»، یعنی محرومیت وارث نسبت به بخشی از حصه خود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اقسام حجب عبارتند از: حجب از اصل ارث، و حجب از بخش از ترکه. در حجب از اصل ارث، هر طبقه ای، حاجب طبقه بعدی وراث بوده یا به عبارتی، اقربای نزدیک متوفی، خویشان دورتر او را از ارث محروم می‌نمایند. حجب نقصانی، مربوط به وارثی است که سهم او، همیشه نسبت مشخصی از ماترک می‌باشد؛ که حاجب، سهم او را از حد بالا به حد پایین، کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، حجب را می‌توان به اقسام زیر تقسیم نمود: حجب به نفع خود، و حجب به نفع دیگری، حجب به نفع خود مانند اینکه فرزندان متوفی، وارث همه ماترک او گردیده و به نوادگان، چیزی نمی‌رسد، حجب به نفع دیگری، مانند موردی که با وجود دو برادر ابوینی برای میت، سهم مادر از یک سوم به یک ششم تنزل نموده؛ و بقیه ترکه به پدر می‌رسد.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

بعضی از وراث متوفی، محجوب از اصل ارث هستند؛ و برخی دیگر، تنها از قسمتی از ارث محروم می‌شوند؛ و برخی دیگر را، هیچ وارث دیگری نمی‌تواند از ارث محروم نماید، برای قسم اخیر، فرزندان متوفی را می‌توان مثال زد.

انتقادات

با وجود اولاد برای میت، سهم پدر او، یک ششم ترکه است؛ و این به معنای تنزل سهم پدر، از فرض اعلی به فرض ادنی نمی‌باشد؛ چون پدر فقط دارای یک فرض است و اگر متوفی دارای فرزند نباشد، پدر او، قرابت بر است، و در مورد عول نیز، نقصان به خواهر یا خواهران میت وارد می‌شود؛ بی آنکه سهم آنان از فرض اعلی به فرض ادنی، تنزل یابد، پس تعریف حجب نقصانی، به تنزل فرض وارث از حد اعلی به حد ادنی، صحیح نیست.

مصادیق و نمونه‌ها

• چنانچه متوفی دارای فرزند یا نوه باشد؛ در این صورت سهم پدر و مادر او، به یک ششم تنزل می‌کند.
• فرزند متوفی، سهم زوج میت را، از یک دوم به یک چهارم کاهش می‌دهد.

• در صورتی که پدر متوفی زنده باشد؛ به برادر وی، چیزی نمی‌رسد.
• برادر ابوینی، حاجب برادر ابی، از اصل ارث است.
• پدر متوفی، پدربزرگ او را از ارث، محروم می‌نماید.
• خواهر متوفی، حاجب برادرزاده او است.