ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی

ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی: زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

مهریه به مالی که زوج، حین ازدواج، به زوجه اعطا کند؛ مهریه گویند. و مهریه، مالی است معین، که حین نکاح، بر ذمه زوج، قرارمی گیرد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

حق حبس زوجه تا زمان پرداخت مهریه توسط زوج، امری است استثنایی، و البته خلاف اصل تمکین و ایفای وظایف زناشویی، که نباید به سایر موارد تعمیم یابد.

معاوضه، در نکاح جایگاهی نداشته؛ و نمی توان حق حبس زوجه را، به معاوضه تشبیه نمود؛ بلکه در چنین موردی، نباید تنقیح موضوع را، رها نموده؛ و به سراغ حکم رفت.

اگر هیچ یک از زوجین، به یکدیگر اعتماد ننموده؛ و نه زوجه تمکین نماید؛ و نه زوج، مبادرت به پرداخت مهریه نماید؛ دراینصورت زوج مهریه را، به ثالثی می سپارد تا پس از تمکین زوجه، آن را به وی تحویل دهد.

به نظر برخی از حقوقدانان، درصورت تقسیط مهریه، حق حبس زوجه، تا پرداخت آخرین قسط، محفوظ خواهدبود. و به نظر برخی دیگر، در مهریه مؤجل، حق حبس وجودندارد؛ زیرا توافق بر مدت دار بودن مهریه، دلالت بر اسقاط حق حبس توسط زن دارد. همچنین است حکم موردی که زوجه، رضایت به تقسیط صداق داده؛ و زوج، در پرداخت اقساط معینه، تخلف ورزد.

مهریه در نکاح، همانند عوض در عقود معوض بوده؛ و به لحاظ تناسبی که بین مهر و بضع وجوددارد؛ حق حبس که مختص عقود معوض است؛ در مهریه نیز جاری است.

حتی درمواردی که مهریه، تعیین نشده باشد؛ زوجه تا زمان تعیین و تسلیم آن، حق حبس دارد.

حق حبس زوجه، فقط در رابطه با تمکین خاص، امکانپذیر است.

سوابق فقهی

رضایت زوجه نسبت به مؤجل بودن مهریه، مسقط حق حبس او خواهد بود.  و درصورتیکه مهریه، مؤجل بوده؛ و زن به بهانه حق حبس، تمکین ننماید؛ ناشزه محسوب گردیده؛ و مستحق نفقه نخواهدبود.

حق حبس مهریه توسط زوجه، معطوف است به دریافت کل مهریه، نه نیمی از آن.

رویه های قضایی

• به موجب رأی وحدت رویه شماره 633 مورخه 14/2/1378 دیوان عالی کشور، و نظریه کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری سراب، درصورت حال بودن مهریه، زوجه حق حبس داشته؛ و در مدتی که به بهانه اجرای این حق، از اجرای وظایف زناشویی خود خودداری می نماید؛ از نفقه برخوردار خواهدبود؛ لیکن چنانچه زوج در این مدت، از پرداخت نفقه امتناع ورزد؛ محکومیت کیفری او منتفی می باشد.
• به موجب نظریه مشورتی شماره 370/7 مورخه 26/1/1385 اداره حقوقی قوه قضاییه، تا زمانی که زن، ادعای خود را دایر بر وقوع نزدیکی با زوج، اثبات ننموده، برابر با اصل عدم، قول شوهر پذیرفته خواهدشد.
• به موجب نظریه مشورتی شماره 6949/7 مورخه 8/7/1380 اداره حقوقی قوه قضاییه، حق حبس زوجه، فقط در رابطه با تمکین خاص، امکانپذیر است.
• رای وحدت رویه شماره 718 مورخ 1390/2/13 هیات عمومی دیوان عالی کشور (مطلق بودن حق حبس زن در صورت حال بودن مهر)
• رای وحدت رویه شماره 708 مورخ 1387/5/22 هیات عمومی دیوان عالی کشور(صدور حکم تقسیط که صرفاً ناشی از عسر و حرج زوج در پرداخت یک جای مهر بوده مسقط حق
• رای وحدت رویه شماره 633 مورخ1378/2/14 هیات عمومی دیوان عالی کشور( ترک انفاق زوج)
• رای دادگاه درباره ادعای حق حبس توسط زوجه با وجود زندگی مشترک زوجین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۶۰۱۸۹۵)
• نظریه شماره 7/1400/343 مورخ 1400/04/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره شمولیت واژه زن بر زوجه غیرباکره در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی
• نظریه شماره 7/1400/347 مورخ 1400/04/19 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم تسری قواعد عمومی قراردادها به حبس مهریه

مقالات مرتبط

• تأثیر جنبش‌های فمینیسم بر تحول مفهوم خانواده
• ضمانت مهریه
• حق حبس زوجه و ابهامات موجود در رویه قضایی
• باز بینی و نقد ادله فقهی حق حبس در نکاح مطابق ماده 1085 قانون مدنی
• بررسی مبنا وحدودتکلیف انفاق همسر در حقوق ایران و انگلستان
• واکاوی فقهی _ حقوقی حق حبس و چالش‌های فراروی ماده ی 1085 قانون مدنی
• جرم انگاری رابطه جنسی بدون رضایت زوجه در اسناد بین المللی و قوانین ایرلند، اندونزی، ترکیه و ایران
• حق حبس زوجه با وجود اعسار زوج
• تحلیل رأی وحدت رویه شماره 708 هیئت عمومی دیوان عالی کشور مطابق موازین فقهی-حقوقی
• تحلیل فقهی ـ حقوقی اسباب و آثار نشوز زوجه در نکاح منقطع
• نقد رویه قضایی در اعمال حق حبس زوجه در پرتو سابقه فقهی
• بررسی و نقد سلب آزادی افراد تا زمان ادای دیون مالی در دعاوی مطالبه مهریه
• بررسی فقهی- حقوقی اثر اعسار زوج بر حق حبس زوجه