ماده ۲۱۵ قانون مدنی

ماده ۲۱۵ قانون مدنی: مورد معامله باید مالیت داشته و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۲۱۴ قانون مدنی
• ماده ۲۱۶ قانون مدنی
• ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی

ماده ۴۳۴ قانون مدنی

توضیح واژگان

به منفعتی که توسط قانونگذار، منع نگردیده باشد؛ «منفعت مشروع» گویند.

آنچه که به تأمین یک هدف عقلایی بپردازد؛ «نفع عقلایی» نام دارد.

به چیزی که به موجب تراضی طرفین، موضوع مبادله قرار گیرد؛ «مورد معامله» گویند.

به آنچه که تعهد، به آن تعلق گرفته؛ «موضوع تعهد» گویند. موضوع تعهد، ممکن است انتقال عین، اتیان یا ترک عملی باشد.

مطالعات تطبیقی

به موجب ماده ۱۶۷۸ قانون مدنی اتیوپی، مورد معامله، باید به اندازه کافی معلوم، مقدور التسلیم و مشروع باشد.

به موجب ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی فرانسه، مورد معامله باید مالیت داشته باشد.

نکات تفسیری دکترین ماده 215 قانون مدنی

هر چه که مخالف با قواعد آمره ناشی از قانون یا شرع باشد؛ نامشروع است، و منفعتی که ممنوع و غیرقانونی باشد؛ موجب بطلان معامله می‌گردد.

اگر شخصی بر اثر اشتباه، مالی را که فاقد منفعت عقلایی است؛ خریداری نماید؛ معامله مزبور باطل است. بنای عقلا و داوری عرف، ملاک تشخیص منفعت عقلایی است، البته لزومی ندارد که مورد معامله، برای هر دو طرف، دارای منفعت عقلایی باشد؛ بلکه وجود منفعت مزبور برای یکی از طرفین، کافی است؛ هرچند بهره ای، نصیب طرف دیگر نگردد، علاوه بر این مورد معامله، باید مالیت داشته باشد.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

معامله با اموالی که فاقد منفعت عقلایی یا منفعت مشروع باشند؛ از مکاسب محرمه محسوب می‌گردد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 215 قانون مدنی

1. مورد معامله باید دارای ارزش اقتصادی و قابل محاسبه با پول باشد.
2. مورد معامله باید دارای منفعتی باشد که عقلای جامعه آن را تأیید کنند.
3. منفعت مورد معامله باید با قوانین و مقررات شرعی و قانونی سازگار باشد و منع قانونی نداشته باشد.
4. مورد معامله نباید مبهم یا غیرقابل دسترسی باشد، بلکه باید یک ارزش و منفعت واقعی و قابل تحقق داشته باشد.

رویه های قضایی

به موجب رأی اصراری شماره ۵۸۹۲ مورخه ۱۰/۱۱/۱۳۳۸ هیئت عمومی دیوان عالی کشور، بیع هر آنچه که در عرف، قابلیت معامله نداشته؛ ولی از نظر طرفین، از مالیت، ارزش معنوی و عقلایی برخوردار است؛ صحیح می‌باشد.

• رای دادگاه درباره اعتبار و ماهیت قرارداد پیش فروش ساختمان (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۱۵۰۱۳۴۷)

انتقادات

ذکر شرط منفعت عقلایی، فاقد فایده عملی قابل توجه است، معامله ای که موضوع آن، فاقد منفعت عقلایی باشد؛ تنها یک فرض نظری است.

مصادیق و نمونه ها

• قراردادهایی که برای کشتن یک انسان، ایجاد اغتشاش و ناامنی، برقراری روابط جنسی ممنوع، منعقد می‌گردند؛ به دلیل نامشروع بودن موضوع معامله، باطل هستند.

• برخی از حشرات، که فاقد منفعت، یا دست کم منفعت عقلایی مشروع هستند؛ نمی‌توانند مورد معامله قرار بگیرند.

مقالات مرتبط

• حقوق و تکالیف متعاملین در بیع الکترونیک
• متاورس و چالشهای حقوقی در حوزۀ حقوق اموال
• تغییر اوضاع و احوال و سازوکار شروط قراردادی برای توازن منافع در قراردادهای نفتی
• مغایرت اصولی قراردادهای مبادلاتی با موضوع صِرف اوراق اعتباری
• آثار تحریم بر اجرای قراردادهای بازرگانی بین‌المللی از منظر فورس ماژور
• وضعیت حقوقی پدیده‌های فکری قبل از دورة حمایت و بعد از آن
• معاملات عمده‌ی بورسی از حیث تشکیل، آثار و انحلال