ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی

ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی: عدهٔ وفات چه در دائم و چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر این که زن حامل باشد که در این صورت عدهٔ وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر این که فاصلهٔ بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد والا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

منظور از «عده وفات» در ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی، مدتی است که زن، پس از فوت شوهر، نمی‌تواند ازدواج نماید.

فلسفه و مبانی نظری ماده

مقصود از عده، جلوگیری از اختلاط نسب است، همچنین زن باردار، به جهت محافظت از سلامت جنین، باید تا زمان وضع حمل، عده نگهدارد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در موارد زیر، زن باید عده نگه دارد: طلاق، فسخ نکاح، فوت شوهر، زوال اشتباه در وطی به شبهه، انقضاء یا بذل مدت در متعه.

اگر مرد، پس از نزدیکی به شبهه بمیرد؛ زن باید عده طلاق نگهدارد؛ نه عده وفات؛ زیرا اصل در عده طلاق بوده؛ و عده وفات، منوط به سبق رابطه نکاح بین زوجین است.

در ایام عده طلاق بائن متصل به موت، که زن از زوج سابق خود ارث می‌برد؛ عده طلاق به عده وفات، تبدیل می‌گردد، و چنانچه مرد، در ایام عده رجعیه، فوت شود؛ چون هنوز زن، در حکم همسر متوفی می‌باشد؛ عده طلاق رجعی، قطع گردیده؛ و زن باید عده وفات نگهدارد؛ در سایر طلاق‌ها، نیازی به رعایت عده وفات نیست.

نکات توضیحی

وضع حمل مذکور در ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی، اعم از زایمان طبیعی، سزارین یا سقط جنین است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

آیه ۲۳۴ سوره بقره: «وَالَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَاجًا یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»، دلالت بر لزوم رعایت عده وفات توسط زوجه، صرف نظر از بالغ یا نابالغ، حامل یا غیرحامل بودن وی دارد.

در صدر اسلام، به موجب آیه فوق، مدت عده وفات یک سال بود.

سوابق فقهی

• تعیین مصادیق حداد، تابع عرف زمان است.
• در ایام عده وفات، خواستگاری از زن، مجاز نیست.

• طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: اگر زنی، پس از انقضای عده طلاق، ازدواج نماید و سپس متوجه گردد که در ایام عده، همسر سابق او فوت شده بود؛ ازدواج او با شوهر دوم صحیح است ولی زن، از تاریخ وصول خبر مرگ زوج پیشین خود، باید عده وفات نگهدارد.

• عده زوجه غایب مفقودالاثر، از زمان وصول خبر فوت شوهر، شروع می‌گردد، و زن باید از زمانی که فوت شوهر، با حجت شرعی اثبات می‌گردد؛ عده نگهدارد.

مقالات مرتبط

• اثرات غیبت غائب مفقود الاثر در اموال و حقوق خانوادگی