ماده ۱۹۶ قانون مدنی

ماده ۱۹۶ قانون مدنی: کسی که معامله می‌کند آن معامله برای خود آن شخص محسوب است مگر این که در موقع عقد، خلاف آن را تصریح نماید یا بعد، خلاف آن ثابت شود مع‌ذلک ممکن است در ضمن معامله که شخص برای خود می‌کند تعهدی هم به نفع شخص ثالثی بنماید.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«عهد»، یعنی تعهد، التزام و شرط.

«تعهد» در لغت، یعنی برعهده گرفتن و خود را مدیون کردن و در اصطلاح، به متعهد شدن، یا برعهده گرفتن فعل یا عملی در برابر دیگری، تعهد گویند.

مطالعات تطبیقی

در ایالات متحده آمریکا، از اواخر قرن نوزدهم، تعهد به نفع ثالث، معتبر دانسته شد. به موجب ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی فرانسه (قبل از اصلاحات 2016)، تعهد به نفع ثالث، به دو صورت تبعی، و شرط ضمن عقد، قابل تقسیم است.

در قانون مدنی جدید فرانسه درخصوص معاملات اشخاص در حالت نمایندگی دو فرض متصور شده است. اگر نماینده در حدود اختیارات به نام و حساب منوب عنه عمل نماید، تنها منوب عنه متعهد می گردد. لیکن اگر به نام خود معامله نماید تنها خودش متعهد می گردد. این مسئله در حقوق ایران نیز وجود دارد. برابر ماده صدرالذکر درصورتی که اثبات شود شخصی به نمایندگی از دیگری عمل حقوقی انجام داده است، اثر آن عمل حقوقی به منوب عنه تسری می یابد.

قاعده اصیل بودن طرف معامله مندرج در ماده صدرالذکر در ماده 1203 قانون مدنی جدید فرانسه نیز تصریح گردیده است.

تعهد به نفع ثالث که در انتهای ماده صدرالذکر مورد اشاره قرار گرفته است در ماده 1205 قانون مدنی جدید فرانسه تصریح شده است بدین نحو که هرکس می تواند به نفع شخص ثالث شرط نماید، ثالث نیز باید یا به طور شخص تعیین گردد یا در آینده موجودیت یابد و یا در زمان اجرای تعهد قابل تعیین باشد. درخصوص قابلیت رجوع یا عدم قابلیت رجوع متعهد نسبت به تعهد به نفع ثالث در ماده 1206 قانون مدنی جدید فرانسه گفته شده است که به محض ایجاد این شرط، ذینفع در مقابل مشروط علیه دارای حق مستقیم جهت اجرای آن شرط می شود لیکن تا زمانی که ذینفع شرط را قبول نکرده است(پس از سپری شدن 3 ماه از اعلام شرط)، شرط کننده می تواند از آن رجوع نماید لیکن پس از قبول قابلیت رجوه از میان می رود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

برخی از حقوقدانان، تعهد به نفع ثالث را بدین جهت که نیازی به قبول متعهدٌله ندارد؛ از زمره عقود خارج دانسته‌اند و برخی دیگر، قائل به ایقاع بودن آن هستند.

اثر عقد و شرط، محدود به طرفین معامله است؛ اما می‌توان ضمن عقد، تعهدی را به نفع ثالث نمود. به هنگام عقد، وجود شخص ثالثی که تعهدی به نفع او شده؛ ضروری نیست، بلکه کافی است وی، به هنگام اجرای تعهد، حاضر باشد.

در رابطه با امارات قانونی، قانونگذار، ظنی را که در نتیجه اعتماد به ظاهر به دست آمده؛ توسعه داده؛ و در همه دعاوی، آن را نشانه وجود واقع می‌داند و مفاد این ماده، اماره بوده و معمولاً در مقام اثبات کاربرد دارد؛ نه در مقام ثبوت.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره اعتبار مبایعه نامه فاقد کد رهگیری (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۳۳۰۰۰۵۲)
• رای دادگاه درباره اثر نسبی قرارداد مدیون در خصوص انتقال تعهد به پرداخت دین وتعهد مدیون نسبت به پرداخت دین در موعد(۲)-

مقالات مرتبط

• اصل راهبردی حاکمیت اراده در حقوق ایران و انگلیس
• معاملات عمده‌ی بورسی از حیث تشکیل، آثار و انحلال
• رابطه ناقل با منتقل الیه در قرارداد انتقال تعهد و بیمه مسئولیت با نگاهی به اصول حقوق قراردادهای اروپا
• مطالعة تطبیقی دعوای مستقیم در حقوق ایران و مصر و فرانسه با محوریت حقوق ایران
• تحلیل حقوقی ماهیت اعتبارات اسنادی
• نهاد بازسازی؛ ماهیت و مدل‌ها در نظام بانکی ایران
• رویکرد تفسیری دیوان عالی کشور در حمایت از حقوق و آزادی‌ها با تأکید بر آرای حقوقی
• تبیین جوهرة اندیشه استاد جعفری لنگرودی در مقام تعارض اراده باطنی و ظاهری در نظام قراردادها
• شیوه‌های تفسیر قرارداد در نظام حقوقی ایران و انگلستان
• تأثیر و حدود قاعده احسان در میزان مسئولیت مدیر مال غیر و بررسی تطبیقی با حقوق کامن‌لا
• بررسی ضرورت رفع ابهام از مفاد قرارداد
• مبانی و کارکرد قاعدۀ تفسیر علیه انشاء کننده در حقوق قراردادها
• اعتبار صحت ظاهری در حقوق مدنی (بحثی در حقوق ایران و فرانسه)
• تأثیر شخصیت در قراردادها با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس با تأکید بر رویه قضایی
• تبیین ماهیت قراردادهای نفتی از دیدگاه حقوق اداری
• بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی وکیل و موکل در وکالت مخفی در نظام حقوقی ایران و انگلیس
• بررسـی قاعدة معاوضه در فقـه امامیـه و حقوق ایران و انگلیس
• اصل آزادی انتقال قرارداد
• ماهیت‌ حقوقی‌ ضمانت‌نامه‌های‌ بانکی‌ در ایران
• بررسی تطبیقی ماهیت حقوقی ضمانت‌نامه‌های عندالمطالبه و اعتبارات اسنادی تضمینی در حقوق داخلی و حقوق تجارت بین‌الملل
• متاورس و چالشهای حقوقی در حوزۀ حقوق اموال
• تاثیر انتقال دعوی دادرسی مدنی با تاکید بر ورشکستگی