ماده ۸۰۱ قانون مدنی

ماده ۸۰۱ قانون مدنی: هبه ممکن است معوض باشد و بنابراین واهب می‌تواند شرط کند که متهب مالی را به او هبه کند یا عمل مشروعی را مجاناً به جا آورد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۸۰۰ قانون مدنی
• ماده ۸۰۲ قانون مدنی

مطالعات تطبیقی

به موجب ماده ۴۹۸ قانون مدنی مصر، اگر معلوم گردد که عین موهوبه، کمتر از عوض مورد توافق طرفین است؛ در این صورت متهب مکلف است که تا عوض معامله را تا میزان ارزش مال هبه شده تأدیه نماید.

به موجب ماده ۹۵۳ قانون مدنی فرانسه، ممکن است واهب، در مقابل آنچه که می‌بخشد، عوضی را بر ذمه متهب یا شخص ثالث قرار دهد، در این صورت چنانچه متعهد، از تأدیه عوض مزبور به وی خودداری نماید؛ واهب می‌تواند الزام او را به اجرای تعهد خواستار گردیده؛ یا اینکه عین موهوبه را مطالبه نماید.

نکات تفسیری دکترین ماده 801 قانون مدنی

ممکن است شرط ضمن هبه، به صورت شرط نتیجه باشد؛ مثلاً طرفین شرط نمایند که زمین زراعی متهب، متعلق به واهب باشد؛ و نیز ممکن است شرط ضمن هبه، به صورت شرط فعل باشد؛ مثلاً متهب، به موجب شرط ضمن عقد، تعهد نماید که خانه ای را برای واهب احداث نماید.

اگر متهب، از پرداخت عوضی که ضمن عقد هبه، شرط شده‌است؛ خودداری نماید؛ چون برابر یک قاعده کلی، تخلف از عمل به شرط ضمن عقد لازم، ضمانت اجرای فسخ معامله را توسط مشروطٌ له، در پی دارد؛ پس واهب می‌تواند هبه را فسخ نماید، که البته نه تنها حق فسخ مزبور، با حق رجوع واهب منافاتی ندارد؛ بلکه در مواردی که واهب نمی‌تواند از هبه عدول نماید؛ می‌توان به راهکار فسخ عقد تمسک جست.

به نظر برخی از حقوقدانان، اگر ضمن هبه، شرط عوض شده باشد؛ شرط و عقد باطل است، قراردادن عوض برای عین موهوبه، خلاف مقتضای ذات هبه می‌باشد، هبه عقدی است که در آن، شرط ضمن عقد جایگاهی ندارد؛ بنابراین می‌توان به طریقی غیر از شرط ضمن عقد، برای هبه عوض قرار داد، بدون اینکه لازم باشد هبه معوض را، از هبه خارج دانست، و به نظر برخی دیگر، با توجه به اینکه هبه قرارداد تملیکی رایگان است؛ شرط عوض در این عقد، با طبیعت آن منافات داشته؛ و فاسد و مفسد آن خواهد بود، مگر اینکه منظور طرفین از انعقاد چنین هبه ای، بیع باشد.

در بیشتر عقود رایگان، ممکن است شرط شود که طرف عقد، مالی را به‌طور رایگان، به طرف مقابل اعطا نموده؛ یا دین او را برعهده گیرد، در این صورت عقد مزبور، شباهت زیادی با قراردادهای معوض پیدا می‌کند؛ زیرا بدین ترتیب هر یک از طرفین، انجام تعهد یا اعطای مالی را برعهده گرفته‌است، قانونگذار نیز در این ماده، چنین هبه ای را معوض می‌نامد، با وجود این، چون طرفین، قصد مبادله دو مال را ندارند؛ عقد رایگان طبیعت اصلی خود را از دست نداده؛ نمی‌توان آثار عقود معوض را در مورد آن جاری دانست، به همین دلیل عقد مجانی مشروط را، «عقد معوض ناقص» نیز نامیده‌اند.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

اگر در هبه شرط گردد که متهب، به عنوان جبران هبه، مالی را به واهب اعطا نماید؛ در این صورت متهب، حتی پس از قبض عین موهوب نیز، حق عدول از هبه را دارد، البته احتیاط مستحب آن است که به تعهد خود، عمل نموده و عوض را تأدیه نماید که در این صورت، هبه بر طرفین لازم می‌گردد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 801 قانون مدنی

1. هبه می‌تواند معوض باشد، یعنی در مقابل آن تعهد یا مالی قرار گیرد.
2. واهب می‌تواند شرط کند که متهب مالی به او هبه کند.
3. واهب می‌تواند شرط کند که متهب عمل مشروعی را مجاناً برای او انجام دهد.
4. شرط معوض بودن در هبه با درج شروط خاصی ممکن است.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره ماهیت حقوقی شیربها (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۰۶۹۰)

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۲۴۷۹ مورخه ۱۳۸۶/۷/۴ اداره حقوقی قوه قضاییه، در هبه معوض، ممکن است ارزش عوض، بسیار کم یا صوری باشد؛ بنابراین می‌توان تقدیرنامه را به عنوان عوض هبه قرار داد.
• رای دادگاه درباره استرداد هدایا میان زوجین (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۱۲۰۰۱۱۱)
• رای دادگاه درباره استرداد هدایای هبه شده از سوی زوج به زوجه (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۱۲۰۰۱۰۶)