ماده ۱۳۶ قانون مدنی

ماده ۱۳۶ قانون مدنی: حریم، مقداری از اراضی اطراف ملک و قنات و نهر و امثال آن است که برای کمال انتفاع از آن ضرورت دارد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

به اماکن نزدیک هر چیز و جایی که بهره‌وری کامل عموم از آن مکان، مورد نیاز باشد، حریم گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

به نظر برخی از حقوق دانان، حریم، یکی از اقسام حق ارتفاق است و به نظر برخی دیگر، بین حریم و حق ارتفاق، رابطه تباین برقرار است. چرا که حریم، در مورد اراضی موات، قابل تصور است؛ در صورتی که حق ارتفاق، در ملک غیر مستقر است. حق حریم، همانند حق ارتفاق، از حقوق تبعی است و حریم، جهت کمال انتفاع مالک از ملک خود است، نه دفع زیان.

تشخیص حریم املاک نسبت به اراضی مجاور آن، برای جلوگیری از ورود زیان به مالک است؛ چراکه تصرف دیگران در اطراف قنات و …، ممکن است موجب ورود زیان به مالک گردد.

مالکیت، حقی مطلق و انحصاری بوده، در حالی که حریم، حقی است نسبی، که برای انتفاع مالک از ملک خود، به بهترین نحو ممکن، پیش‌بینی گردیده و فقط از تصرف زیان بار دیگران، ممانعت می‌نماید. اما تصرفی که برای صاحب حریم، مضر نباشد، اشکالی ندارد. اما تعرض عدوانی به حریم دیگران، ممنوع است.

تصرف در قنواتی که در اراضی موات، ایجاد گردیده تا حدی که با حریم املاک مجاور، در تعارض نباشد، اشکالی ندارد.

رجوع از حق حریم، به منزله اسقاط آن است.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

برای رودخانه، حریم ثابتی قابل تصور نمی‌باشد؛ لیکن اگر احیای حریم آن، مانع تمتع از رود نباشد، اشکالی ندارد.

رویه‌های قضایی

به موجب دادنامه شماره ۶۳۴ مورخه ۲۲/۳/۱۳۳۳ شعبه ۴ دیوان عالی کشور، قاعده حریم قنات، در مورد اراضی مباحه قابل اعمال است؛ نه املاک اشخاص.

انتقادات

این ماده، در مورد اینکه آیا حریم، تنها به زمین‌های موات اختصاص دارد یا اینکه اراضی مباحه را هم دربرمی گیرد، ساکت است. هرچند از صفاتی، نظیر انحصاری یا مطلق بودن مالکیت، می‌توان انتفای حریم در اراضی مملوکه را منتفی دانست.