ماده ۱۳۶ قانون مدنی

ماده ۱۳۶ قانون مدنی: حریم، مقداری از اراضی اطراف ملک و قنات و نهر و امثال آن است که برای کمال انتفاع از آن ضرورت دارد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۳۷ قانون مدنی

توضیح واژگان

به اماکن نزدیک هر چیز و جایی که بهره‌وری کامل عموم از آن مکان، مورد نیاز باشد، «حریم» گویند.

نکات تفسیری دکترین ماده ۱۳۶ قانون مدنی

تشخیص حریم املاک نسبت به اراضی مجاور آن، برای جلوگیری از ورود زیان به مالک است؛ چرا که تصرف دیگران در اطراف قنات و …، ممکن است موجب ورود زیان به مالک گردد، و به نظر برخی، حریم، جهت کمال انتفاع مالک از ملک خود است، نه دفع زیان.

در خصوص رابطه مالکیت و حق حریم نیز باید گفت که مالکیت، حقی مطلق و انحصاری بوده، در حالی که حریم، حقی است نسبی، که برای انتفاع مالک از ملک خود، به بهترین نحو ممکن، پیش‌بینی گردیده و فقط از تصرف زیان بار دیگران، ممانعت می‌نماید، اما تصرفی که برای صاحب حریم، مضر نباشد، اشکالی ندارد،در حالی که تعرض عدوانی به حریم دیگران، ممنوع است.

حق حریم، همانند حق ارتفاق، از حقوق تبعی است، به نظر برخی از حقوق دانان، حریم، یکی از اقسام حق ارتفاق است، و به نظر برخی دیگر، بین حریم و حق ارتفاق، رابطه تباین برقرار است، چرا که حریم، در مورد اراضی موات، قابل تصور است؛ در صورتی که حق ارتفاق، در ملک غیر مستقر است.

گفتنی است رجوع از حق حریم، به منزله اسقاط آن است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۱۳۶ قانون مدنی

1. حریم به معنای محافظت از اراضی اطراف ملک و منابع طبیعی است.
2. هدف از تعیین حریم، افزایش بهره‌وری و کمال انتفاع از ملک و منابع مرتبط است.
3. حریم شامل قنات، نهر و تمامی منابع مشابهی می‌شود که نیازمند حفاظت برای بهره‌برداری کامل هستند.
4. مقدار حریم بر اساس نیاز و شرایط خاص هر ملک و منبع تعیین می‌شود.
5. اهمیت حریم در جلوگیری از تجاوز به حقوق مالک و حفاظت از بهره‌برداری بهینه است.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

• برای رودخانه، حریم ثابتی قابل تصور نمی‌باشد؛ لیکن اگر احیای حریم آن، مانع تمتع از رود نباشد، اشکالی ندارد.

رویه‌های قضایی

• به موجب دادنامه شماره ۶۳۴ مورخه ۱۳۳۳/۳/۲۲ شعبه ۴ دیوان عالی کشور، قاعده حریم قنات، در مورد اراضی مباحه قابل اعمال است؛ نه املاک اشخاص.

انتقادات

ماده ۱۳۶ قانون مدنی، در مورد اینکه آیا حریم، تنها به زمین‌های موات اختصاص دارد یا اینکه اراضی مباحه را هم دربرمی گیرد، ساکت است، هر چند از صفاتی، نظیر انحصاری یا مطلق بودن مالکیت، می‌توان انتفای حریم در اراضی مملوکه را منتفی دانست.

مصادیق و نمونه‌ها

• تصرف در قنواتی که در اراضی موات ایجاد گردیده تا حدی که با حریم املاک مجاور، در تعارض نباشد، اشکالی ندارد.

مقالات مرتبط

• ماهیت‌شناسی حق بر حریم در نظام حقوقی ایران
• بررسی قابلیت جبران خسارت عدم‌النفع ثبت آثار ملّی با تأکید بر آثار غیرمنقول در نظام حقوقی ایران