ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی

ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی: جنون هر یک از زوجین به شرط استقرار، اعم از این که مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۱۲۵ قانون مدنی

توضیح واژگان

«جنون مستمر» در ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی، به معنای جنون همیشگی است. «جنون ادواری» نیز، جنونی است که گاهی اوقات، در شخص ظاهر می‌شود. همچنین منظور از «استقرار»، باقی ماندن حالت و مرتفع نشدن به‌طور کامل می‌باشد.

فلسفه و مبانی نظری ماده

لاضرر، مبنای فسخ نکاح به دلیل جنون یکی از زوجین است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مهمترین موجبات فسخ نکاح، مربوط به عیوب یکی از زوجین است، و در میان موجبات فسخ نکاح، تنها عیب مشترک بین زوجین، جنون است، البته در صورتی می‌توان با استناد به جنون، نکاح را فسخ نمود که مستقر بوده و در طول سال، مرتفع نگردد، بنابراین جنونی که گذرا بوده و استقرار نیابد، و در چند لحظه و حسب اتفاق، عارض گردد، جهت فسخ نکاح کافی نیست و دادگاه نمی‌تواند با استناد به نظریه پزشکی قانونی، و بدون توجه به دفاع خوانده، مبنی بر اینکه جنون او شرایط استقرار را نداشته‌است؛ حکم به فسخ نکاح صادر نماید؛ مگر اینکه در گواهی پزشک، به استقرار جنون، تصریح گردیده باشد.

فسخ نکاح به دلیل جنون یکی از زوجین، همان اعمال خیار تعذر تسلیم است، زیرا شخص مبتلا به جنون، نمی‌تواند به تعهدات مستمر خود پایبند باشد.

گفتنی است علاوه بر استناد به علم طب، عرف نیز در تشخیص جنون، مؤثر است؛ چرا که نمی‌توان نقش عرف را، در تشخیص آثار حقوقی جنون انکار نمود.

نکات توضیحی

به نظر برخی، جنون ادواری نیز، می‌تواند منجر به فسخ نکاح گردد؛ حتی اگر شخص، بیشتر اوقات، در حال افاقه باشد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• با استناد به روایتی از امام صادق، جنون از موجبات فسخ نکاح محسوب می‌گردد.

سوابق فقهی

• جنون، به عنوان یکی از عیوب مشترک زوجین، از موجبات فسخ نکاح محسوب می‌گردد. استقرار جنون در هر یک از زوجین، قبل از نکاح، از موجبات فسخ نکاح محسوب می‌گردد، اما در صورتی که پس از ازدواج، زوجه به جنون مبتلا شود؛ زوج نمی‌تواند نکاح را فسخ نماید؛ در حالی که در فرض ابتلای زوج به جنون، پس از نکاح، همسر وی از حق فسخ برخوردار است.

• به دلالت عرف، عدم تکرار زوال عقل برای چند دفعه، نمی‌تواند منجر به فسخ نکاح گردد.

• ابتلا به جنون، از موجبات فسخ نکاح محسوب می‌گردد؛ بدون اینکه نیاز به اجرای صیغه طلاق باشد.

• امراض روحی یکی از زوجین را نمی‌توان از موجبات فسخ نکاح دانست؛ مگر اینکه به حد جنون رسیده باشد.

• طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: در مواردی که جهت تشخیص جنون، بین نظر پزشک و حاکم، اختلاف وجود داشته باشد؛ طرق ثبوت شرعی، فصل الخطاب خواهد بود.
• طی استفتایی دیگر از مراجع تقلید نیز، چنین پاسخ داده شده است که: در صورتی که زوج، به دلیل اختلالات روانی، نتواند وقت نماز را تشخیص دهد؛ زوجه می‌تواند با استناد به جنون وی، نکاح را فسخ نماید.

رویه‌های قضایی

• کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری آمل، فسخ نکاح به دلیل جنون یکی از زوجین، منوط به صدور حکم حجر است.

• به موجب دادنامه شماره ۶۶۸ مورخه ۱۳۶۹/۱۰/۱۰ شعبه ۳۳ دیوان عالی کشور، وجود جنون در زمان عقد، از موجبات فسخ نکاح است.

• به موجب دادنامه شماره ۴۲۴ مورخه ۱۳۷۰/۳/۱۸ شعبه ۲۰ دیوان عالی کشور، ابتلای زوج به بیماری جنون جوانی فعال، از موجبات فسخ نکاح توسط زوجه است.

• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۳۴ مورخ ۱۴۰۰/۰۱/۳۱ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره بطلان نکاح زوجه محجور

مصادیق و نمونه‌ها

• اختلال در عقل و عدم تعادل در انجام امور روزمره، و انجام اعمال بی هدف، جنون محسوب می‌گردد.
• عدم تشخیص زمان های نماز، از مصادیق جنون است.

مقالات مرتبط

• مبانی رای اصراری حقوقی 16 - 20/11/88 در فسخ نکاح به سبب تخلف از وصف ضمنی
• نقش وکیل در جلو گیری از اطاله دادرسی درحقوق ایران و اسناد بین المللی