ماده ۹۴۶ قانون مدنی

ماده ۹۴۶ قانون مدنی اصلاحی ۱۳۸۷/۱۱/۶ و تبصره الحاقی ۱۳۸۹/۵/۲۶: زوج از تمام اموال زوجه ارث می‌برد و زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج، یک‌هشتم از عین اموال منقول و یک‌هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می‌برد و در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از همه اموال به ترتیب یاد شده خواهد بود.

تبصره- مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه او تقسیم نشده‌است نیز لازم‌الاجراء است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

• «عرصه» یعنی زمین دارای مالک.
• «عین» یعنی آنچه روی عرصه بنا شود.

پیشینه

تا پیش از اصلاح قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ و براساس نظر مشهور فقهای امامیه، زن تنها از اموال منقول و قیمت ابنیه و اشجار ارث می‌برد، لیکن با اصلاح مقررات موادی از قانون مدنی در سال مذکور، علاوه بر اموال منقول، سهم زن به قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان افزایش پیدا کرد. صرف‌نظر از مبانی فقهی تحول مذکور و علل عدم بهره‌مندی زن از اموال شوهر بیشتر از فرض یک‌چهارم در صورت عدم وجود ورثه دیگر با این اصلاح زن از کلیه اموال شوهر ارث می‌برد. حکومت نظر مشهور فقهای امامیه در مجموعه قانون مدنی در طول هشتاد سال با اظهار نظر صریح یکی از فقهای معاصر و به دنبال آن اصلاح ماده ۹۴۶ قانون مدنی و ماده ۹۴۸ قانون مدنی و حذف ماده ۹۴۷ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷، پایان پذیرفت.

مطالعات تطبیقی

• در حقوق کویت، عراق، یمن، سوریه و سودان، زن از کلیه اموال شوهر، ارث می‌برد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده، استثنایی است بر اصل توارث زوجین از یکدیگر، لذا در موارد تردید، باید تفسیر مضیق گردد. این ماده، بین زوجه ای که از متوفی، دارای فرزند است؛ و زوجه فاقد فرزند، تفاوتی قائل نشده‌است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

با استناد به روایاتی از امام صادق، زن از همه اموال شوهر، به جز عین منزلی که متوفی، در آن می‌زیسته؛ ارث می‌برد، البته از قیمت منزل مذکور نیز، ارث می‌برد.

از امام باقر روایت شده که زوجه، از زمین ارث نمی‌برد؛ ولی از قیمت چوب و آجر خانه، ارث می‌برد.

سوابق فقهی

• زن متوفی، از زمین خانه و باغ ارث نمی‌برد؛ و فقط از قیمت اعیان آنها، ارث می‌برد.

• زن از قیمت ساختمان، اعم از سقف و دیوار، ارث می‌برد.

• زوجه در منفعت و نماء، سهمی ندارد و فقط از قیمت اعیان ملک، ارث می‌برد.

رویه‌های قضایی

• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۱۲۷۹ مورخ ۱۴۰۱/۰۱/۱۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه دربارهٔ اقامه دعاوی اجرت المثل و خلع یدِ مال غیرمنقول توسط زوجهٔ مورث
• رای دادگاه درباره اثر اصلاح قانون ارث بر ترکه تقسیم نشده مربوط به پیش از اصلاح (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۳۲۰۰۱۰۸)
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۹۹۷ مورخ ۱۴۰۰/۰۹/۱۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه دربارهٔ استیفای حق زوجه از عین اموال به علت امتناع ورثه از تادیه

مقالات مرتبط

• تحوّل درحقوق ارث زن از اموال غیر منقول شوهر
• بررسی تحلیلی میراث زوجه از اموال شوهر در فقه امامیه و حقوق ایران
• بررسی فقهی و حقوقی ارث رد و اجازه در معاملات غیر نافذ
• قراردادهای خرید و فروش برق در چارچوب قانون مدنی