ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی

ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی: نفقهٔ اولاد بر عهدهٔ پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهدهٔ اجداد پدری است با رعایت الاقرب‌فالاقرب. در صورت نبودن پدر و اجداد پدری یا عدم قدرت آن‌ها نفقه بر عهدهٔ مادر است. هر گاه مادر هم زنده یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب‌فالاقرب به عهدهٔ اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌النفقه است و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجهٔ اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصهٔ مساوی تأدیه کنند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی
• ماده ۱۲۰۰ قانون مدنی

توضیح واژگان

منظور از «واجب النفقه» در ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، شخصی است که به موجب قانون، می‌تواند نفقه خود را، از برخی اقارب خود، مطالبه نماید.

نکات تفسیری دکترین ماده 1199 قانون مدنی

برای ثبوت نفقه، وجود قرابت نسبی عمودی صعودی یا نزولی، بین منفق و منفقٌ علیه، به همراه سایر شرایط انفاق، شرط است، بنابراین رابطه انفاق، بین اقربای رضاعی جاری نیست.

نکات توضیحی ماده 1199 قانون مدنی

اگر برخی از انفاق کنندگان، معسر بوده و برخی دیگر توانایی پرداخت نفقه شخص واجب النفقه را داشته باشند؛ در این صورت تکلیف از عهده منفق معسر، ساقط شده؛ و به نحو مساوی، بر ذمه سایر انفاق کنندگان قرار می‌گیرد، همچنین اگر برخی از انفاق کنندگان، غایب یا ممتنع از پرداخت نفقه اقارب باشند؛ در این صورت نیز تأدیه نفقه، به نحو مساوی، بر ذمه سایر انفاق کنندگان قرار می‌گیرد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• با استناد به روایتی از امام علی، پس از فوت پدر، نفقه طفل، بر عهده نزدیک‌ترین خویشان او، با رعایت ضوابط وراثت است.

سوابق فقهی

• با حصول شرایطی، ابوین و فرزندان، مکلف به انفاق یکدیگر هستند.

• انفاق پدر و مادر، هر چه بالا روند؛ و انفاق اولاد، هر چه پایین روند؛ با حصول شرایطی واجب است؛ خواه مذکر باشند یا مؤنث، بالغ باشند یا نابالغ، مسلم باشند یا کافر، و انفاق اقاربی که در خط اطراف قرار دارند؛ واجب نبوده؛ و مستحب است؛ به خصوص اگر آنها وارث منفق باشند.

• اسباب انفاق، زوجیت است و قرابت بعضیه. منظور از قرابت بعضیه، این است که یکی از منفق یا مستحق نفقه، جزئی از یکدیگر باشند؛ مانند فرزند که جزئی از پدر است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 1199 قانون مدنی

1. نفقه اولاد در درجه اول بر عهده پدر است.
2. در صورت فوت یا عدم توانایی پدر، نفقه به عهده اجداد پدری قرار می‌گیرد با رعایت الاقرب فالاقرب.
3. اگر پدر و اجداد پدری نباشند یا توانایی پرداخت نفقه نداشته باشند، وظیفه تأمین نفقه به مادر منتقل می‌شود.
4. در صورت نبودن یا ناتوانی مادر، نفقه به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب.
5. اگر اجداد و جدات از نظر درجه اقربیت مساوی باشند، نفقه باید به طور مساوی بین آنها تقسیم شود.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره ملاک تعیین میزان نفقه فرزند (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۱۱۰۰۲۹۶)
• رای دادگاه درباره مبدا محاسبه نفقه فرزند (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۲۶۱)
• رای دادگاه درباره دعوای مطالبه نفقه فرزند مشترک (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۱۱۰۳)
• رای دادگاه درباره تکلیف حضانت بعد از بلوغ (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۵۰۱۳۹۷)
• رای دادگاه درباره تجویز ملاقات با نوه (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۴۵۰۰۰۶۳)

• به نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری محمودآباد، نفقه فرزندی که ندار بوده و هنوز نتوانسته باشد به شغل مناسبی، اشتغال ورزد؛ بر عهده پدر است.

• به موجب دادنامه شماره ۲۱ مورخه ۱۳۷۲/۴/۱۵ شعبه ۱۹ دیوان عالی کشور، با وجود پدر برای فرزند، و موافقت وی جهت پرداخت نفقه، دعوی نفقه علیه پدربزرگ مسموع نیست.

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۱۰۶۳۹/۷ مورخه ۱۳۸۲/۱۲/۲۷ اداره حقوقی قوه قضاییه، نفقه طفل، بر عهده پدر او است؛ حتی اگر حضانت وی، با مادر باشد؛ در صورت امتناع پدر از تأدیه نفقه فرزند خود، دادگاه او را الزام به انفاق خواهد نمود.
• رای دادگاه درباره اعتبار قرارداد در مورد نفقه فرزند (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۱۲۴۴)
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۱۳۵۸ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره شرایط شکلی دادخواست در اقامه ی دعوا به نمایندگی از طفل یا مولی علیه
• رای دادگاه درباره احتساب نفقه آینده فرزند مشترک (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۳۶۰)

انتقادات

قانون مدنی، در مورد فوت منفق، یا استنکاف او از تأدیه نفقه اشخاص واجب النفقه، تعیین تکلیف ننموده‌ است.

مذاکرات تصویب

وزیر عدلیه بیان نمودند که پس از فوت پدر، با وجود جد پدری، همه نفقه طفل را، جد پدری باید بپردازد؛ و پس از فوت او، سایر اجداد و جدات، به نحو مساوی، ملزم به تأمین نفقه نوه خود خواهند بود.

مقالات مرتبط

• تحول در نظام حقوقی حمایت از کودکان بدون سرپرست
• آسیب‌شناسی ماده سوم قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور (مصوب ۸ مرداد ۱۳۸۲)
• مستحق نفقه در باینهٔ باردار
• بررسی تطبیقی ماهیت حقوقی و شرایط استحقاق نفقه اقارب در حقوق ایران و انگلستان
• حقوق و تکالیف فرزندان ناشی از جنین اهدایی