ماده ۳۱۶ قانون مدنی

ماده ۳۱۶ قانون مدنی: اگر کسی مال مغصوب را از غاصب غصب کند آن شخص نیز مثل غاصب سابق، ضامن است اگر چه به غاصبیت غاصب اولی جاهل باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۳۱۵ قانون مدنی
• ماده ۳۱۷ قانون مدنی

توضیح واژگان

مقصود از«ضامن» در ماده ۳۱۶ قانون مدنی، شخصی است که به واسطه‌ی تحقق یکی از اسباب ضمان‌قهری، یا انعقاد ضمان عقدی، دینی بر ذمه‌ اش قرار می‌گیرد.

نکات تفسیری دکترین ماده ۳۱۶ قانون مدنی

ممکن است منشأ تعاقب ایادی، عقد فضولی، غصب یا ترکیبی از این دو باشد. در تعاقب ایادی، همه غاصبان در مقابل مالک مسئول هستند؛ حتی اگر هر یک از آنان، برای چند لحظه مبادرت به تصرف مال مغصوب نموده باشند؛ و در صورت تلف آن مال، مالک حق رجوع به هر یک از آنان را دارد. مسئولیت تضامنی غاصبان، حاکی از این نیست که مالک بتواند بیش از حق خود را از غاصبان مطالبه نماید؛ بلکه همه آنان، مکلف به جبران زیان‌های وارد شده به مالک هستند و با جبران ضرر مزبور توسط یکی از آنها، مالک حق مراجعه به سایر غاصبین را ندارد. دلیل مسئولیت تضامنی غاصبین و حق رجوع مالک به هر یک از آنان جهت مطالبه خسارات خود، اشتراک در موقعیت است، همچنین حق عینی مالک بر مال خود، مقتضی این است که وی مال مغصوب را در دست هر یک از غاصبین که باشد، از آنها مطالبه نماید و زیان‌های وارد شده بر آن مال را از هر کدام از آنان که مصلحت می‌داند؛ مطالبه نماید.

چنانچه مالک علیه غاصب در دادگاه اقامه دعوا نماید؛ در این صورت غاصب می‌تواند با ادعای اینکه شخص دیگری، آن مال را از وی غصب نموده؛ خواستار جلب وی گردد، همچنین اگر شخصی، غاصب را اکراه به اتلاف مال مغصوب نماید؛ در این صورت غاصب از مسئولیت معاف نمی‌گردد؛ ولی حق رجوع به اکراه کننده را دارد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۳۱۶ قانون مدنی

1. شخصی که مال مغصوب را از غاصب اول غصب کند، ضامن است.
2. جهل به غاصب بودن غاصب اول تاثیری در مسئولیت شخص دوم ندارد.
3. مسئولیت شخص دوم مشابه مسئولیت غاصب اول است.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

• مفاد ماده ۳۱۶ قانون مدنی، از قاعده علی الید نشأت گرفته‌ است.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره دعوی قلع و قمع بنای احداثی پس از انتقال ملک (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۸۰۱۳۸۰)
• نظریه شماره 7/1402/948 مورخ 1402/03/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مرجع صالح برای رسیدگی به تخلفات ساخت غیرمجاز ملک، قبل از الحاق آن به شهر
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۱/۱۳۶۹ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۰۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اراضی موضوع بند ب ماده واحده قانون تکلیف اراضی واگذاری دولت و نهادها

مصادیق و نمونه ها

• زید، تور ماهیگیری را در دریا نصب نموده و خود او برای چند ساعت، محل را ترک کرده‌ است، در این مدت ماهیان زیادی در تور جمع می‌گردند، عمرو و بکر به آن مکان رفته و ماهی‌ها را غصب می‌نمایند، در این صورت هر یک از آنان، نسبت به کل ماهی‌ها ضامن است.

مقالات مرتبط

• تأمّلی در مفهوم و مبنای مسئولیت ضمیمه‌ای در حقوق ایران و فرانسه
• بررسی فقهی- حقوقی مسئولیت تضامنی در شرکتهای تجاری
• تاملی بر شرایط تجزیه پذیری قرارداد با تاکید بر مقررات بین المللی
• بررسی ارکان نهاد تجاوز به ملک در نظام کامن‌لا در مقایسۀ تطبیقی با تصرف عدوانی و غصب در حقوق ایران
• چالش مسئولیت غاصب جاهل؛ نمودی از اختلاط مسئولیت مدنی و کیفری در حقوق ایران
• آثار تصرفات دولت در اموال غیرمنقول اشخاص در پرتوی نظرات فقهای شورای نگهبان
• تحلیل فقهی و حقوقی قرارداد پیش‌فروش آپارتمان با تاملی بر انواع بیع