ماده ۳۳۲ قانون مدنی

ماده ۳۳۲ قانون مدنی: هرگاه یک نفر سبب تلف مالی را ایجاد کند و دیگری مباشر تلف شدن آن مال بشود، مباشر مسئول است نه مسبب مگر این که سبب، اقوی باشد به نحوی که عرفاً اتلاف مستند به او باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«سبب»، چیزی است که در صورت فقدان مانع بر سر راه آن، باعث به وجود آمدن چیز دیگری می‌گردد.

«تسبیب»، یعنی به وجود آوردن سبب تلف یا نقص، نسبت به نفس یا مال غیر، که ممکن است ارادی یا مبتنی بر تقصیر باشد، در واقع آنچه را، که باعث نابودی چیزی گردد؛ و نتوان تلف را، به‌طور عادی و حقیقی به آن منتسب نمود؛ تسبیب نام دارد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در تزاحم و اجتماع سبب و مباشر، سه حالت ممکن است پیش آید:

- اقوی بودن سبب از مباشر

- اقوی بودن مباشر از سبب

- یکسان بودن تأثیر سبب و مباشر

اگر یکسان بودن تأثیر سبب و مباشر، اثبات نگردد؛ غلبه با اقوی بودن مباشر است. سبب اتلاف را، در صورتی می‌توان اقوی از مباشر دانست که عرف، چنین دلالتی نماید.

همچنین چنانچه تأثیر سبب، تنها محدود به ایجاد انگیزه و تحریک مباشر باشد؛ و نتوان فعلی را به وی منتسب بود؛ در این صورت مباشر ضامن است.

گفتنی است که اگر کشاورزی گاوهای خود را، در جاده رها نماید؛ و راننده ای که با سرعت بالا، از آن مکان عبور می‌نموده؛ با گاوها تصادم کرده؛ و موجب اتلاف آنها گردد؛ در این صورت بنا بر قاعده تقدم مسئولیت مباشر بر مسبب، باید راننده را مسئول جبران زیان‌های وارد شده دانست، در حالی که عدالت، مقتضی این است که اگر شخصی، به دلیل بی احتیاطی، در فراهم نمودن موجبات ورود خسارت به خویش، مؤثر باشد؛ بنا بر قاعده اقدام، باید از مطالبه بخشی از خسارت چشم پوشی نماید.

نکات توضیحی

در تسبیب، امکان انتساب عمل زیانبار به ایجاد کننده سبب، مستلزم خطایایی احتمالی است.

در مواردی که مباشر، فاقد اراده و قدرت تشخیص باشد؛ نظیر طفل صغیر، سبب ضامن است.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

ورود زیان به غیر، یا بر اثر مباشرت است یا تسبیب.

بنا بر اتفاق نظر فقها، تسبیب، قاعده ای است که دلالت بر ضمان مسبب دارد.

هرچند در تسبیب، احراز عمد و قصد اضرار لازم نیست؛ اما انتساب زیان به فعل مسبب، باید محرز باشد.

رویه قضایی

رای دادگاه درباره آثار اشتباه سازمان زمین شهری در موات بودن زمین (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۸۵۶)

انتقادات

قانونگذار، به مساوی بودن سبب و مباشر تصریح ننموده؛ در صورتی که چنین احتمالی بعید به نظر نمی‌رسد.

مصادیق و نمونه‌ها

• اگر شخصی خودروی خود را، به مجنونی بفروشد؛ و در حالی که از جنون وی مطلع نبوده؛ مبیع را به وی تسلیم نماید؛ و خریدار با دیگری تصادف نموده؛ و خساراتی را به بار آورد؛ در این صورت بایع، سبب اقوی از مباشر است.

• اگر شخصی به دیگری، دستور به قتل دهد؛ یا طریقه ربودن مال غیر را به او بیاموزد؛ در این صورت مباشر ضامن است.

• اگر شخصی، حکم ناصحیح حاکم شرع را اجرا نماید؛ در این صورت حاکم، به عنوان ایجادکننده سبب ضامن است، ولی اگر مبنای صدور حکم نادرست، شهادت دروغ شهود باشد؛ در چنین فرضی، شهود را باید به عنوان مسبب ضامن دانست.

مقالات مرتبط

• تأسیس نهاد مباشرت و تسبیب، ضرورت یا عدم ضرورت؟
• توزیع مسئولیت مدنی به میزان درجۀ تأثیر در تصادفات رانندگی با تکیه بر مواد ۵۲۶ و ۵۲۸ قانون مجازات اسلامی
• مسئولیت یا مصونیت دولت در قبال اَعمال زیان‌بار حاکمیتی (بازخوانی جدیدی از ماده ۱۱ قانون مسئولیت مدنی)
• زمان ارزیابی خسارت ناشی از نقض قرارداد (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و انگلستان)
• مسئولیت مدنی ناشی از اعتماد در فرض بطلان قرارداد
• تحلیل مسئولیت حقوقی بانک انتقالدهنده در انتقال الکترونیکی وجوه
• مسئولیت مدنی ناشی از آلودگی‌های زیست‌محیطی در انفال
• اسباب متعدد در مسئولیت مدنی
• بررسی عنصر خطا در حقوق مسئولیت مدنی ایران
• سیاست تقنینی و قضایی ایران و انگلستان در قبال میزان تقصیر عابر پیاده و راننده در فرض برخورد وسیلة نقلیه با عابر پیاده
• عناوین خاص موجب مسئولیت مدنی در قرآن
• بررسی قابلیت جبران ضرر «از بین رفتن دارایی» براساس فقه امامیه، حقوق موضوعه و رویه قضایی