ماده ۸۰۳ قانون مدنی

ماده ۸۰۳ قانون مدنی: بعد از قبض نیز واهب می‌تواند با بقای عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر در موارد ذیل:

1. در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد؛
2. در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد؛
3. در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود خواه قهراً مثل این که متهب به واسطهٔ فلس محجور شود خواه اختیاراً مثل این که عین موهوبه به رهن داده شود؛
4. در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۸۰۲ قانون مدنی
• ماده ۸۰۴ قانون مدنی

نکات تفسیری دکترین

حق رجوع در هبه، قائم به شخص عین موهوب بوده؛ و با زوال مال مزبور، دیگر عدول از هبه معنایی نخواهد داشت.

به نظر برخی از حقوقدانان، اگر عین موهوب، از چند جزء تشکیل شده باشد؛ با از بین رفتن یکی از آن اجزا، حق عدول واهب نیز منتفی خواهد بود؛ زیرا ملاک مقنن، پابرجا و باقی بودن مال مزبور بوده؛ و با ازاله بخشی از آن، دیگر نمی‌توان مدعی چنین باوری شد، اما اگر موضوع هبه متعدد بوده؛ و از چند مال مستقل و مجزا از یکدیگر، نظیر مداد و کتاب تشکیل گردیده باشد؛ تکلیف چیست؟ در این گونه موارد، تشخیص عرف ملاک است، و به نظر برخی دیگر، اگر تلف بعض عین موهوب، منجر به ایجاد تغییر اساسی در مال مزبور گردیده؛ یا کل مال را از مالیت بیندازد؛ باید قائل به زوال حق رجوع گردید، در غیر این صورت واهب می‌تواند نسبت به قسمتی که سالم است؛ عدول نماید.

تفاوت بین رجوع عینی و خیار، این است که در خیار، فسخ کننده، ابتدا اعتبار عقد را مورد تعرض قرار می‌دهد؛ تا بدین وسیله بتواند به مقصود خود دست یابد، ولی در رجوع، رجوع کننده، بدون نیاز به اظهارنظر در مورد وضعیت اعتبار قرارداد، به‌طور مستقیم تصمیم خود را، نسبت به مالی که منتقل نموده بود؛ اتخاذ می‌نماید.

مواردی نظیر انعام دادن به کارگر و … را، که با هبه غیرقابل رجوع بی شباهت نیستند؛ نباید هبه محسوب نمود، بلکه منشأ تعهدات طبیعی را باید در آموزه‌های اخلاقی، وجدان، احسان، و احساس مسئولیت شخصی جستجو نمود.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

حضرت محمد در روایتی، رجوع از هبه را با مراجعه سگ به استفراغ خود مقایسه نموده‌است.

سوابق و مستندات فقهی

رجوع از هبه پس از قبض، خلاف مقتضای ذات عقد بوده؛ و فاسد و مفسد آن است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی

1. واهب می‌تواند بعد از قبض از هبه رجوع کند، به شرط بقای عین موهوبه.
2. امکان رجوع از هبه در صورتی که متهب پدر، مادر یا فرزند واهب باشد، وجود ندارد.
3. رجوع از هبه در صورتی که هبه معوض بوده و متهب عوض را داده باشد، امکان‌پذیر نیست.
4. اگر عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شده باشد، واهب نمی‌تواند از هبه رجوع کند.
5. اگر در عین موهوبه تغییری حاصل شود، واهب نمی‌تواند رجوع کند.
6. خروج عین موهوبه از ملکیت متهب می‌تواند به صورت قهری یا اختیاری باشد.
7. تغییر در عین موهوبه باعث بروز عدم امکان رجوع از هبه می‌شود.

رویه های قضایی

• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اثر تغییر در مال موهوبه بر حق رجوع واهب
• رای دادگاه درباره شرط استرداد هدایا توسط زوج (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۱۰۱۱۸۱)
• رای دادگاه درباره رجوع واهب از هبه به دلیل تخلف از شرط عدم انتقال (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۳۲۰۰۴۱۸)
• رای دادگاه درباره اماره مالکیت وسائل موجود در منزل مشترکبار اثبات در دعوی استرداد اموال منزل مشترک (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۱۲۰۰۳۶۵)
• نظریه شماره 7/1401/377 مورخ 1401/08/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1400/1294 مورخ 1400/12/03 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 1666/95/7 مورخ 1131/10/12 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری قیر و کازرین، و نیز نظریه مشورتی شماره ۳۷۹۶/۷ مورخه ۱۳۸۳/۵/۱۵ اداره حقوقی قوه قضاییه، بعد از طلاق زوجه، استرداد هدایای دوران نامزدی طرفین را امکان پذیر نمی‌دانند.

• به موجب نظر کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری اصفهان، برابر با عرف رایج در جامعه و یک قاعده کلی، هدایایی را که شوهر، به همسر خود اعطا می‌نماید؛ هبه بوده و قابل رجوع است، و واهب، با رجوع از آن، می‌تواند اراده خود را، مبنی بر کسر مبلغ عین موهوب از مهریه، اعلام نماید.
• رای دادگاه درباره استرداد طلای هدیه شده به زوجه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۱۸۷۶)
• رای دادگاه درباره استرداد هدایا میان زوجین (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۱۲۰۰۱۱۱)
• رای دادگاه درباره استرداد هدایای تقدیمی از طرف خانواده زوجین (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۱۲۰۰۰۲۱)
• رای دادگاه درباره استرداد هدایای دوران زندگی مشترک (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۶۰۰۹۲۲)
• رای دادگاه درباره استرداد هدایای هبه شده از سوی زوج به زوجه (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۱۲۰۰۱۰۶)
• نظریه شماره 7/1402/79 مورخ 1402/04/24 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم تسری ماده ۸۰۳ قانون مدنی نسبت به اولاد اولاد
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره استرداد هدایای دوران نامزدی

مصادیق و نمونه ها

• اگر پس از قبض عین موهوب توسط متهب، مال مزبور بر اثر سیل یا طوفان تلف گردد؛ در این صورت حق رجوع واهب از بین می‌رود.

پایان نامه و رساله های مرتبط

• اعمال حقوقی تملیکی مجانی بین خویشاوندان با مطالعه تطبیقی در حقوق مدنی ایران فقه اسلامی و حقوق انگلیس و مصر
• وکالت در مقام بیع

مقالات مرتبط

• تأملی در: مفهوم، مبانی و اقسام تعهد
• تعیین مورد معامله
• ماهیت حقوقی طلاق خلع
• تأملی پیرامون شرط ضمنی دوام زوجیت در هبه‌ی بین زوجین و ماهیت آن
• مطالعه تطبیقی رجوع از هبه در حقوق ایران و پیش‌نویس قانون مدنی اتحادیه اروپا (DCFR)