ماده ۳۳۸ قانون مدنی

ماده ۳۳۸ قانون مدنی: بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«بیع»، یعنی خرید و فروش، و تبادل مالی در مقابل مالی دیگر، به عبارت دیگر به معامله مالی با مال دیگر، بیع گویند.

مطالعات تطبیقی

در حقوق فرانسه، بیع مال غیرمنقول، در دو مرحله انجام می‌پذیرد؛ اول تراضی طرفین، و مرحله دیگر تنظیم سند رسمی.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

ماهیت بیع، عبارت است از تبادل دو مال با یکدیگر، که لازمه تبادل، تبدل دو ملکیت است، برخلاف برخی عقود نظیر هبه، که به دلیل وحدت مال، تبادل در آن، معنایی ندارد.

تملیکی بودن بیع، دلالت بر انتقال هر یک از عوضین به طرف دیگر، به محض وقوع تراضی بین طرفین دارد، بدون اینکه نیازی به تشریفات دیگر و تسلیم باشد.

یکی از آثار معاوضی بودن بیع، این است که اگر تملیک به یکی از عوضین، باطل باشد؛ تعهد در برابر تسلیم عوض دیگر نیز، از بین می‌رود، به عنوان مثال، اگر معلوم گردد که مبیع، متعلق به غیر بوده؛ و بایع، حق فروش آن را نداشته‌است؛ در این صورت تعهد مشتری نسبت به تأدیه ثمن نیز، از بین می‌رود.

از نظر عرف، بین بیع و معاوضه تفاوتی وجود دارد و آن در این است که برخلاف معاوضه، یکی از عوضین بیع، باید وجه نقد باشد، در حالی که قانونگذار، در رابطه با ثمن، قائل به اطلاق گردیده‌است؛ بنابراین ثمن می‌تواند عین، منفعت، یا حق باشد. ولی عرف، ثمن را منحصر به پول دانسته؛ و به مبادلات کالا به کالا، عنوان معاوضه را اختصاص می‌دهد.

نکات توضیحی

به نظر برخی از حقوقدانان، بیع، تنها ناظر به مبیع شخصی بوده؛ و به نظر برخی دیگر، با اینکه اموال غیرمادی، نظیر سرقفلی، در قالب عقودی همچون بیع نمی‌گنجد؛ اما عرف، عنوان فروش را به انتقال این گونه اموال اعطا می‌نماید.

همچنین گفته شده، بیع زمانی، صحیح است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

با استناد به آیه ۲۷۵ سوره بقره، و و آیات ۶۹ و ۱۱۱ سوره توبه، بیع به‌طور مطلق، معاوضات مالی را در بر می‌گیرد.

سوابق فقهی

بیع، توأم با معاوضه و تبادل مبیع و ثمن است.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۸۲۴۱ مورخه ۳۰/۱۰/۱۳۸۵ اداره حقوقی قوه قضاییه، اصطلاح «عین» مندرج در ماده ۳۳۸ قانون مدنی، دلالت بر خروج اجاره از تعریف بیع دارد.
• به موجب دادنامه شماره ۲۸۰ مورخه ۲۵/۵/۱۳۷۳ شعبه ۴ دیوان عالی کشور، امتناع فروشنده از تسلیم مبیع به مشتری، یا مؤجل بودن مبیع، منجر به سلب عنوان بیع از قرارداد موضوع دعوا، نخواهد شد.
• رای دادگاه درباره آثار شرط ابتدایی (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۰۷۰۰۱۴۵)
• رای دادگاه درباره آثار وکالت در تعویض پلاک خودرو (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۶۰۰۲۰۹)
• رای دادگاه درباره اسقاط فعلی شرط فاسخ (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۱۶۱)
• رای دادگاه درباره اعتبار مبایعه نامه فاقد کد رهگیری (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۳۳۰۰۰۵۲)
• نظریه شماره 7/1400/35 مورخ 1400/03/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره صلاحیت دادگاه خانواده در رسیدگی به عقد صلح زوجين و دعاوی با منشا مهریه

• رای دادگاه درباره اثر معاوضی بودن تعهدات در عقد بیع (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۲۳۶)
• رای دادگاه درباره اعطای وکالت در نقل و انتقال عین مرهونه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۸۰۱۱۷۵)

انتقادات

قانونگذار، با تصریح به لزوم عین بودن مبیع، بیع متقابل را از تعریف بیع خارج نموده‌است، در حالی که ارائه تجهیزات و فناوری، یا استقرار کارخانه و تأسیسات مربوط به آن، به عنوان مبیع در بیع متقابل مطرح هستند.

مقالات مرتبط

• پیش فروش ساختمان به مثابه بیع مال معین اعتباری
• خرید و فروش نرم افزار در رویه قضایی انگلستان
• استرداد مبیع در اثر افلاس مشتری در پرتو اصول موازنه
• تحلیل انتقادی تعریف عقد مرابحه در حقوق بانکی ایران
• مفهوم قرارداد دانش فنی و ماهیت حقوقی آن
• قانون حاکم بر تعیین ارز قرارداد در داوری تجاری بین‌المللی
• ماهیت قرارداد استفاده از رحم جایگزین
• مبانی مسئولیت ‌مدنی اشخاص ‌ثالث در حوادث ‌رانندگی
• ماهیت و اوصاف قراردادهای سوآپ
• ماهیّت حقوقی قرارداد واگذاری حقّ اختراع
• تعهدات تبعی قراردادی در حقوق مدنی ایران و فرانسه
• شرط حفظ مالکیت در قراردادهای بیع ( بررسی تطبیقی در حقوق انگلستان و ایران)
• توجیه آرای مدنی و ضمانت اجرای عدم رضایت آن
• حق موضوع بیع
• تعارض تعریف قانونی عقد با بیع با رویکردی به فقه و حقوق غرب
• بازگشت از ایجاب در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا
• چالش های نظری بیع حق (تأملی بر امکان وقوع حق به عنوان مبیع یا ثمن در بیع)
• قراردادهای خرید و فروش برق در چارچوب قانون مدنی
• تحلیل شرط تقدیم انتقال مالکیت مبیع و آثار آن در حقوق ایران
• مبانی و تشکیل قراردادهای الکترونیکی آتی نفت
• جنبه‌های‌ حقوقی‌ قراردادهای‌ سرمایه‌گذاری‌ بیع‌ متقابل‌ (Buy Back) مفهوم‌، ماهیت‌ و تشریفات‌ انعقاد