ماده ۴۲۲ قانون مدنی

ماده ۴۲۲ قانون مدنی: اگر بعد از معامله ظاهر شود که مبیع معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب با اخذ ارش یا فسخ معامله.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۴۲۱ قانون مدنی
• ماده ۴۲۳ قانون مدنی
• ماده ۱۲۲۳ قانون مدنی

مطالعات تطبیقی

برخلاف حقوق ایران، که مبنای خیاراتی نظیر خیار عیب را، نفی ضرر می‌داند؛ در نظام حقوقی فرانسه، تحت تأثیر حقوق رم، عیب رضا، منجر به تجویز این خیار گردیده‌است.

در حقوق فرانسه قاعده ای به نام «تقلیل بها» وجود دارد که در ماده ۱۲۲۳ قانون مدنی جدید تصریح گردیده است. بر اساس این قاعده درصورتی که متعهد تعهد خویش را به صورت ناقص انجام داده باشد، متعهد له می تواند با رعایت شرایطی تقلیل نسبی بها را از متعهد درخواست نماید و درصورت موافقت کتبی متعهد، تقلیل بها صورت خواهد گرفت. علیرغم آنکه این قاعده در حقوق ایران مورد پذیرش قرار نگرفته است، لیکن توانایی اخذ ارش در صورت وجود خیار عیب برای مشتری به نوعی در راستای قاعده تقلیل بها می باشد.

نکات تفسیری دکترین ماده 422 قانون مدنی

عیب مخفی در موضوع معامله، منجر به ایجاد حق فسخ، یا مطالبه ارش برای منتقلٌ الیه می‌گردد، پس مطالبه ارش، در عرض فسخ عقد، به عنوان یکی از ضمانت اجراهای معیوب بودن مورد معامله؛ معرفی گردیده؛ و نمی‌توان آن را به منزله بدل از حق فسخ، و تنها قابل استفاده در جایی دانست؛ که امکان اعمال خیار عیب وجود ندارد. در این خصوص، شایان ذکر است که برخی از فقها بر این باورند که گرفتن ارش وسیله‌ی جبران ضرر در صورت محروم ماندن از حق فسخ است.

عیبی که موجب ایجاد حق فسخ می‌گردد؛ واجد جنبه نوعی بوده؛ و تابع انگیزه‌ها و اهداف طرفین نیست و نیازی نیست که جهت اعمال خیار عیب، بین متعاقدین، سلامت کالا شرط شده باشد، زیرا لزوم تبعیت عقد از قصد طرفین، دلالت بر توافق طرفین، نسبت به شرط ضمنی سلامت کالا داشته؛ و معیوب بودن موضوع معامله، که نتیجه تخلف از شرط مزبور است؛ موجب ایجاد حق فسخ برای متعهدٌله خواهد شد.

نکات توضیحی ماده 422 قانون مدنی

عیبی که مقتضای ایجاد حق فسخ است؛ به اعتبار موضوع معامله، مورد سنجش قرار می‌گیرد، بدین ترتیب در رابطه با بیع، هر زیاده یا نقیصه ای را، که عرف مکان و زمان عیب محسوب نماید؛ صرف نظر از اینکه در منافع مال، تأثیری داشته باشد یا نه، موجد خیار فسخ خواهد بود، اما در رابطه با اجاره، هر عیبی که موجب ایجاد نقص در مورد اجاره گردیده؛ یا انتفاع از آن را مشکل نماید؛ مقتضی فسخ معامله است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

یکی از مبانی لزوم تصریح انتقال دهنده، نسبت به عیب آشکار یا نهان در مورد معامله، روایت منقول از معصوم است. مقتضای اطلاق عقد، سالم بودن عین مورد معامله است.

سوابق فقهی

برخلاف نظر مشهور، به نظر برخی فقها، در صورت امکان فسخ معامله، به دلیل معیوب بودن موضوع آن، دیگر نوبت به اخذ ارش نمی‌رسد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 422 قانون مدنی

1. ماده ۴۲۲ قانون مدنی به حقوق خریدار در مواجهه با عیب مبیع می‌پردازد.
2. خریدار در صورت معیوب بودن مبیع دارای اختیار است.
3. اختیار خریدار شامل دو گزینه است: پذیرش مبیع معیوب همراه با گرفتن ارش (کاهش قیمت) یا فسخ معامله.
4. حق انتخاب بین قبول مبیع معیوب یا فسخ معامله به خریدار اعطا شده است.
5. ارش به معنای تعدیل قیمت مبیع به تناسب عیب موجود است.
6. ماده ناظر بر شرایطی است که عیب پس از معامله نمایان شود.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره کلی یا معین بودن خودرو (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۶۰۰۷۶۵)
• رای دادگاه درباره نقش سند رسمی بر انتقال خودرو و نقش دادخواست بر اعلام فسخ (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۳۷۰۱۰۹۶)
• نظریه شماره 7/95/2091 مورخ 1395/08/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 2091/95/7 مورخ 1395/08/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

به موجب نظریه مشورتی شماره ۹۶۰ مورخه ۶/۲/۱۳۸۲ اداره حقوقی قوه قضاییه، به دلالت عرف، دستکوب بودن شماره پلاک موتورسیکلت، عیب محسوب می‌گردد.

به موجب نظریه مشورتی شماره ۷۰۵۵ مورخه ۲۲/۹/۱۳۸۳ اداره حقوقی قوه قضاییه، با توجه به اینکه مطالبه ارش، مستلزم وجود عیب در مورد معامله است؛ با اسقاط کلیه خیارات توسط خریدار، خیار عیب و تمام آثار مترتب بر آن، از جمله اخذ ارش از فروشنده منتفی می‌گردد.

به موجب دادنامه شماره ۶۵۵ مورخه ۲۸/۱۱/۱۳۷۰ شعبه ۱۷ دیوان عالی کشور، با توجه به اینکه در ملک موضوع معامله، لانه‌های مار زیادی وجود دارد؛ که سکونت و انتفاع از خانه را، برای خریدار غیرممکن ساخته‌است؛ و بایع نیز حین انشای بیع، تصریح به چنین عیبی ننموده‌است؛ لذا حکم به فسخ عقد و رد ثمن به مشتری صادر می‌گردد.

• رای دادگاه درباره اسقاط خیارات در خصوص عیوب مخفی مبیع (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۳۳۰۱۲۱۹)
• نظریه شماره 7/1400/1317 مورخ 1401/03/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره فروش قدرالسهم مال مشاعی به صورت مفروز
• رای دادگاه درباره اعمال خیار عیب علیرغم اقدام به تعمیر مبیع معیوب (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۴۳۰۰۱۳۱)
• رای دادگاه درباره اختلاف وصف مبیع با شرط قراردادی (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۴۰۱۴۹۷)

مصادیق و نمونه ها

• مطالبه ارش، در صورت معیوب بودن موضوع عقود صلح و اجاره، امکان پذیر است.

مقالات مرتبط

• مفهوم و شرایط اعمال نظریه عمومی ارش و مقایسه آن با قاعده تقلیل ثمن با مطالعه تطبیقی
• جبران زیان مغبون از طریق پرداخت مابه التفاوت قیمت (تحلیل فقهی، حقوقی و اقتصادی)
• اندیشه‌های نو در «تئوری موازنه» و مقایسه آن با برخی از نظریه‌های فرانسوی
• تأثیر ابطال گواهی اختراع در قراردادهای جذب فناوری
• بررسی تطبیقی امکان محاسبه و مطالبه خسارت در کنار فسخ قرارداد در حقوق ایران و انگلیس
• مبانی اصل حسن نیّت و رفتار منصفانه در قراردادها
• مسئولیت مدنی تولید و عرضه‌کنندگان خودروی معیوب در دوره تضمین