ماده ۱۴۰ قانون مدنی

ماده ۱۴۰ قانون مدنی: تملک حاصل می‌شود:

1. به احیا اراضی موات و حیازت اشیا مباحه
2. به وسیلهٔ عقود و تعهدات
3. به وسیلهٔ اخذ به شفعه
4. به ارث

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۳۹ قانون مدنی
• ماده ۱۴۱ قانون مدنی
• ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی

اصل ۴۷ قانون اساسی

توضیح واژگان

به هر عمل یا واقعه حقوقی که هدف از آن ایجاد یا نقل مالکیت باشد؛ «اسباب تملک» گویند.

«تعهد»، در لغت یعنی تیمار داشتن، پیمان و عهد و در اصطلاح به متعهد شدن یا بر عهده گرفتن فعل یا عملی در برابر دیگری گویند.

نکات تفسیری دکترین ماده 140 قانون مدنی

اموال عمومی و مباحاتی که هنوز تملک نشده‌اند؛ اموال فاقد مالک خاص به‌شمار می‌آیند و اموالی که توسط مالک، مورد اباحه تملک واقع گردیده، نظیر سکه‌هایی که شب عروسی، بر سر زوجین ریخته می‌شود را باید در زمره اموال بلامالک به‌شمار آورد. مشترکات عمومی، دارای مالک بوده، در حالی که مباحات، مالکی ندارند؛ دولت با رعایت موازین قانونی، می‌تواند اموال مباح را، تملک نموده یا اجازه تملک این گونه اموال را، به اشخاص خصوصی بدهد.

تملک اموال مباحه، به وسیله حیازت ممکن است؛ مگر در موارد منع قانونی. زمین‌های موات و حیوانات بدون مالک، جزء مباحات هستند.

بارزترین مصداق انتقال قهری، وراثت است، چنانچه در اثنای یک عملیات ثبتی، یکی از طرفین فوت شود؛ ادامه فرایند مزبور، به قائم مقامی ورثه او، به جریان خواهد افتاد. اسباب ارث بری تغییر ناپذیرند؛ یعنی ممکن نیست به غیر اشخاص منصوص در شرع، اختصاص یابند. سبب تحقق ارث، یک عامل (مرگ) است که در دو کالبد حقیقی و فرضی، تبلور می‌یابد و در موت فرضی نیز همانند مرگ حقیقی، اموال متوفی، بین ورثه او تقسیم خواهد شد و از تاریخ صدور حکم قطعی لازم الاجرا، مبنی بر موت فرضی غایب، اموال او بین ورثه‌اش تقسیم خواهد شد.

مطالعات تطبیقی

برابر ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی فرانسه اسباب ایجاد تعهدات عبارتند از اعمال حقوقی، وقایع حقوقی و قانون. برخلاف کد ناپلئون که این اسباب عبارت بود از؛ عقد، شبه عقد، جرم، شبه جرم و قانون.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

ارث، سبب تملک و انتقال است؛ نه خود انتقال.

انتقادات

فسخ عقود تملیکی، ایفای دین، یا جبران خسارات ناشی از جرم و شبه جرم، یکی از اسباب تملک بوده که در این ماده، نامی از آن برده نشده‌است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 140 قانون مدنی

1. تملک از طریق احیا اراضی موات
2. تملک از طریق حیازت اشیا مباحه
3. تملک از طریق عقود و تعهدات
4. تملک از طریق اخذ به شفعه
5. تملک از طریق ارث

رویه های قضایی

• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره مرجع صالح رسیدگی به دادخواست اعاده دادرسی
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعارض مالکیت سابق با وقفیت فعلی
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعارض قاعده ید و بینه
• رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری درباره اجرای ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع کشور مصوب ۲۶/۲/۹۰
• رای دادگاه درباره ماهیت حقوقی وکالتنامه فروش خودرو (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۰۰۰۸۹۱)
• رای دادگاه درباره شرط ارجاع به داوری در صورت مطرح بودن دعوا در دادگاه و اثر اسقاط حق اعتراض به رأی داوری
• نظریه شماره 7/1401/379 مورخ 1401/10/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1401/897 مورخ 1401/12/06 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم مراجعه مالک وسیله نقلیه توقیف شده
• رای دادگاه درباره اثر اسقاط حق ارث توسط احد از وراث قبل از موت مورث (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۲۳۹۴)
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره فرجام خواهی نسبت به دعاوی راجع به امور فرعی وقف
• نظریه شماره 7/1401/144 مورخ 1401/03/25 اداره کل حقوقی قوه قضاییه در مورد مالکیت اراضی موات در صورت احیاء

پایان نامه و رساله های مرتبط

• مفهوم احیا و تملک اراضی در قانون مدنی و قوانین مربوط به حقوق اراضی
• بررسی وضعیت حقوقی املاک واقع در طرح های شهرداری

مقالات مرتبط

• چالش‌های حقوقی تأمین مالی غیرمتمرکز (دیفای)
• تحلیل مبانی اقتصادی اصل حصری بودنِ حقوق مالکیت
• نقش ارزش‌ها در قوانین برای حمایت از آثار غیرمنقول تاریخی ایران
• بررسی تطبیقی حیازت و احیای اراضی موات با قاعدة تصرف در نظام حقوقی عرفی ایالات متحدة آمریکا
• نقش مفاهیم تثبیت شدۀ حقوق مدنی در تبیین جرایم مالی در نظام حقوقی ایران و انگلستان
• تعارض تعریف قانونی عقد با بیع با رویکردی به فقه و حقوق غرب
• بررسی فقهی و حقوقی ارث رد و اجازه در معاملات غیر نافذ
• مالکیت نفت در قراردادهای نفتی بین المللی از منظر حقوق خصوصی
• متاورس و چالشهای حقوقی در حوزۀ حقوق اموال
• مسؤولیت مدنی ناشی از نقض حقوق مالک اسرار تجاری